Berichten van Ben

27 november 2020 / Achter tralies/Column/Magazine

Dansen op een slappe koord

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg9 nr4

Ben

Aan het begin van de lockdown was op de teletekstpagina’s van La Une te lezen dat een derde van de Belgische cipiers afwezig was. Verzuim door ziekte? Hier in de gevangenis van Oudenaarde is iedereen in deze beangstigende tijden opgedaagd om in onze noden te voorzien. Chapeau! Ook toen er geen mondmaskers voorhanden waren, is geen enkel werkhuis dichtgegaan of geen enkele wandeling afgeschaft. Integendeel, in de ochtend werd zelfs een extra wandeling verzorgd voor zij die niet aan de slag waren. Het mag gezegd, van de gevangenissen waar ik verbleef, steekt deze er qua menselijke aanpak bovenuit. Zelfs mijn bezoekers komen hier graag en worden goed ontvangen. Dat is niet de verdienste van één persoon, maar van een geheel van personen. De ketting is maar zo sterk als zijn zwakste schakel, ook hier. De directie kan een visie trachten over te brengen en in te voeren, maar niet zonder de inzet en medewerking van het personeel.

Een gedetineerde voelt zich hier niet als een opgejaagd dier, wat in een vrij geweldloze omgeving resulteert. Voor mij als langgestrafte is dat een zegen. Niet dat het alle frustraties wegneemt, maar het maakt ze draaglijker. In de buitenwereld ervaart men nu deels wat het betekent om in zijn of haar woning gevangen te zitten. Dat doet me hopen dat men iets minder hardvochtig naar onze situatie zal kijken en men zich iets minder smalend zal uitlaten over de zogenaamde ‘hotels’ waarin we verblijven. De samenleving ondervindt nu waarschijnlijk dat het verplicht samenblijven met dierbaren vierentwintig uur per dag niet altijd een luxe is. Sommigen zullen genieten van de tijd die plots vrijkomt, voor anderen betekent het een gevecht tegen een akelige leegte. Maar iedereen wil terug naar het leven zoals het voorheen was, of toch grotendeels. Dat is iets waar elke gevangene in meerdere of mindere mate jaar in jaar uit mee te kampen heeft.

Binnen de muren heeft niet iedereen het voorrecht om alleen in een cel te verblijven. Dat kan erg stresserend en vernederend zijn in normale tijden, laat staan nu. Ik hoor van familieleden dat ze thuis ineens met elkaar opgescheept zijn op momenten dat ze doorgaans alleen zijn, en dat het niet altijd bespreekbaar is omdat je een persoon om wie je geeft niet onomwonden op ‘invasief’ gedrag in de eigen woonst kan wijzen. Dat gevoel is persoonlijk en moeilijk onder woorden te brengen zonder onverdraagzaam over te komen.

“Een gedetineerde voelt zich hier niet als een opgejaagd dier, wat in een vrij geweldloze omgeving resulteert”

Stel je een langdurige quarantaine voor op twaalf vierkante meter met een onbekende die je zonder enige inspraak of preselectie wordt ‘gedwangvoerd’. Het vinden van een evenwicht op organisatorisch – denk aan het gemeenschappelijk toilet – en menselijk vlak, is dansen op een slappe koord en dan zijn er vaak nog cultuurkloven of taalbarrières te overbruggen. Zonder schaamte stel ik: “Wat ben ik blij dat ik alleen in een cel verblijf.”

Sommige mensen hebben daar moeite mee. Gelukkig vonden mijn ouders ‘zelfstandig spelen’ belangrijk, want je bent vaak ‘alleen’ in het leven. Groeibevorderend voor een kind, al vermoed ik dat mijn ouders soms wat rust konden gebruiken en niet altijd de pedagogische invalshoek voor ogen hadden.

Tot slot een enigszins grappig gevolg van de coronacrisis: daar waar het stereotiepe beeld van een boef vaak gemaskerd wordt voorgesteld, zijn het nu de bewaarders en andere personeelsleden die gemaskerd onze leefwereld betreden. Tot hiertoe heeft nog geen der gemaskerden me gesommeerd: “Handen omhoog!” En als sommige vrouwelijke bewaarders me gemaskerd kruisen, stel ik vast dat mijn fantasie wordt geprikkeld. Het blijft bij een fantasie, om vanzelfsprekende redenen, waaronder mijn ontoereikende diploma’s!