fbpx
deMens.nu

De weg van plasticafval via het water

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg10 nr3. Meer ‘Wetenschappelijk onderzocht’ hier.

We weten het allemaal, er is te veel plasticafval. En toch gebruiken we massaal plastic, is het overal en raken we er niet van af. Er zijn heuse plasticzeeën ontstaan die doelloos ronddrijven, afbreken door de weerselementen en in het ecosysteem doordringen. Welke weg legt plastic af vooraleer in de zeestromen te belanden? Een onderzoek toont aan dat het een wereldwijd probleem is, en dus allesbehalve een ver-van-mijn-bedshow.

Ellen Vandevijvere

 

Plastic wordt van fossiele brandstoffen gemaakt en hoort helemaal thuis in ons moderne leven. De productie van plastic en het gebruik ervan kenden vooral vanaf de jaren vijftig een explosieve groei. Het materiaal was dan ook baanbrekend op zowat alle vlakken en is daarom haast niet meer weg te denken. Het betekende een revolutie in bijvoorbeeld de medische wetenschap: het zorgde voor een betere hygiëne en lichtere materialen, zoals voor het maken van prothesen.

Plastic heeft dus wel degelijk enorm veel voordelen. De keerzijde is dat het gewoonweg te snel afval wordt en bovendien niet volledig afbreekt. Dieren komen ermee in aanraking, raken erin verstrikt of eten het op, met alle ellende van dien.

 

Het verdwijnt niet, maar verspreidt zich

‘Reduce, Reuse, Recycle’ is de leuze: zorg voor minder plastic, hergebruik, en recycleer, want alle beetjes helpen, ook de microbeetjes © Shutterstock.com

Wanneer plastic in de zee terechtkomt, breekt het door de weerselementen af in kleine deeltjes, tot zelfs op microgrootte. Plastic verdwijnt dus niet, maar verspreidt zich. Intussen is duidelijk geworden dat microplastics veel wijder verspreid zijn dan gedacht. Er is zelfs plastic teruggevonden op het allerdiepste punt van de oceanen, in de Marianentrog, dat zich op bijna elf kilometer diepte bevindt.

De vis die we eten bevat dus niet alleen mogelijk plastic en andere zware metalen, maar maakt vaak deel uit van een industrieel systeem van overbevissing. De vangwijze is rampzalig voor het milieu en massaal veel (zoog)dieren die niet voor de visvangst bestemd zijn, stikken in de sleepnetten. De netten zelf belanden maar al te vaak in de zee. Op elke strandwandeling zie je wel visnetten liggen. Hoeveel doden heeft zo’n visnet eerst gemaakt …?

Ook het wegwerpplastic is een enorm probleem. Veertig procent van alle plastic producten is binnen één maand afval geworden. Elk jaar komt acht miljoen ton plasticafval uit kustlanden in de wereldzeeën terecht. Dat is evenveel als ruim zestien plastic vuilniszakken vol plasticafval op elke meter kustlijn in de wereld, stelt National Geographic.

Onderzoek heeft aangetoond dat ongeveer tachtig procent van al dat zeeplastic via de stromen en rivieren zijn weg naar de oceanen vindt.

 

Boodschap in een plastic fles

Welke weg het plastic aflegt en met welke snelheid het gaat, heeft het team van Emily Duncan, ecologiewetenschapper en conservatiebioloog aan de University of Exeter, onderzocht, in samenwerking met National Geographic. De onderzoekers zijn als het ware naar de bron zelf gegaan en hebben met een eenvoudig maar uniek systeem de weg gevolgd die plastic via het water aflegt. Ze gebruikten daarvoor plastic gerecyclede flessen van een halve liter om de werkelijkheid zo goed mogelijk na te bootsen. In die flessen plaatsen ze een gps-tracker die zowel traceerbaar was via gsm-masten als via satellieten eenmaal de flessen richting de open oceaan gingen.

Plastic verdwijnt niet, maar verspreidt zich, en microplastics zijn wijder verspreid dan gedacht: er is plastic gevonden op het allerdiepste punt van de oceanen, op bijna elf kilometer diepte © Shutterstock.com

Ze lieten vijfentwintig flessen los in de Ganges – een van de meest vervuilde rivieren ter wereld – en drie dropten ze verder stroomafwaarts waar de Ganges in de Golf van Bengalen uitmondt (die op haar beurt deel uitmaakt van de Indische Oceaan). Sommige flessen bleven aan de oever van de Ganges steken, andere dreven verder richting de oceaan. Eenmaal de flessen de zeeën bereikten, verhoogden ze hun snelheid en vergrootten ze de afgelegde afstand. Aanvankelijk volgden ze de zeestromingen, maar nadien verspreidden ze zich zowat overal.

Wat blijkt? De fles die de langste afstand aflegde, dreef maar liefst bijna 3.000 kilometer weg op amper 94 dagen. Gemiddeld legde de fles dus een afstand van 30 kilometer per dag af.

Het trackingsysteem dat bij dat onderzoek in de flessen werd gebruikt, is eveneens bijzonder. Het is een opensourcesysteem dat voor iedereen toegankelijk is, vrij kan worden verbeterd en dus ook heel gemakkelijk voor nieuw onderzoek bruikbaar is.

“Het onderzoek toont aan hoe wijdverspreid dit probleem is, als een stuk gedumpt plastic in een rivier op zo een korte tijd aan de andere kant van de wereld aanspoelt”, aldus Emily Duncan. De onderzoekers hopen dat de flessen een sterk educatief instrument zullen worden, en dat ze helpen bij de bewustmaking rond het klimaat en zullen aanmoedigen tot gedragsverandering.

 

Wat kan je dan zelf doen?

Verandering begint bij jezelf, dat geldt ook voor de plasticafvalberg. De eerste en grootste stap is de bewustwording. Weet wat je koopt en welke impact dat op de aarde heeft. Koop je bijvoorbeeld een polyester trui uit een arm vervuild gebied aan de andere kant van de wereld, dan heeft dat gevolgen voor het milieu. Weet wat je eet en hoe het op je bord terechtkomt. De industriële visserij zorgt voor een enorme milieubelasting. Als je dan toch vis of schelpdieren zou eten, varieer dan vooral en let op de vangwijze. Neem je afval overal gewoon weer mee, zeker als de vuilnisbak in je buurt vol is en er niet meteen een lege te vinden is. Zie je visnetten of andere rommel op het strand? Neem die mee en deponeer het afval in de dichtstbijzijnde vuilnisbak.

‘Reduce, Reuse, Recycle’ is hier de leuze. Zorg voor minder plastic (dat geldt ook voor alle andere consumptiegoederen), hergebruik, en recycleer. Want alle beetjes helpen, ook de microbeetjes.

 

Meer lezen?

• De wereldwijde plastic-crisis uitgelegd, Laura Parker, op National Geographic.

• Plastic in zee: Makkelijke tips tegen plastic in zee, op Milieu Centraal.

• Plastic Soup Foundation: meer info hier.