fbpx
deMens.nu

Democratie en educatie

Over burgerschap en maatschappelijke verandering

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg10 nr4. Lees hier meer recensies.

Bert Goossens

Vier jaar na het verschijnen van Tegen verbeelding levert Pieter Meurs opnieuw een wijsgerig-agogisch essay aan. In zijn nieuwste worp, Democratie en educatie. Over burgerschap en maatschappelijke verandering, wil hij twee vragen beantwoorden: Tot wat voor soort burgers voedt de hedendaagse democratie mensen op? Wat betekent het om een ‘goede burger’ te zijn?

De kracht van ‘Democratie en educatie’ ligt erin dat de lezer wordt geprikkeld om na te denken over het belang van burgerschapseducatie en wat het betekent om een ‘goede burger’ te zijn

Pieter Meurs studeerde Agogische Wetenschappen, Wijsbegeerte en Moraalwetenschappen, en is als docent verbonden aan de vakgroep Educatiewetenschappen van de Vrije Universiteit Brussel.

 

Innige relatie

Het is dus met de nodige academische bagage dat hij de innige relatie tussen democratie en educatie uitspit. In dit boek lees je evenwel geen afstandelijke analyse, maar wel een warm pleidooi voor kritisch burgerschap.

Vanaf het moment dat mensen samenkomen, leren ze van elkaar. Burgerschap beperkt zich dus niet tot de klassieke onderwijscontext, maar vindt ook plaats op, bijvoorbeeld, het basketbalpleintje in de buurt. Voor Meurs is de publieke ruimte de plaats waar we aan burgerschapseducatie én politiek doen.

 

Politieke ruimte

Politiek is meer dan ministers, partijen, parlementen of overheidsinstellingen. Elke burger kan aan politiek doen, alleen beseffen we dat te weinig en wordt de politieke ruimte vandaag ook beperkt.

In zijn analyse volgt de auteur het idee van de Franse filosoof Jean-Luc Nancy dat stelt dat de politiek vandaag de dag ‘geëconomiseerd’ is. Doordat we een economisch jargon gebruiken om over politieke zaken te spreken, worden die als het ware gedepolitiseerd. Politici zijn ook te druk bezig met besturen en beheren (en het boeken van ‘winst’ tijdens verkiezingen), in plaats van echt na te denken over welke richting we met onze samenleving uit willen.

Burgerbewegingen die buiten de politiek-economische lijntjes kleuren zoals Occupy Wall Street, de klimaatjongeren, Extinction Rebellion … worden makkelijk weggezet als onruststokers in de marge, maar vormen volgens Meurs een belangrijk onderdeel van de democratie. Of je nu akkoord gaat met hun denkbeelden of niet, zij houden zich wel met een groter verhaal bezig. Het is niet alleen van belang dat beleidsmakers daadwerkelijk naar die burgerbewegingen luisteren, maar ook dat we voldoende publieke ruimte voorzien waar burgers aan politiek kunnen doen.

 

Nadenken over mens en samenleving

Burgerschap moet niet alleen socialiseren, dat wil zeggen de regels aanleren, maar ook subjectiveren, met andere woorden mensen over zichzelf en de samenleving laten nadenken © Shutterstock.com

Burgerschap moet niet alleen socialiseren, dat wil zeggen de regels aanleren, maar ook subjectiveren, met andere woorden mensen over zichzelf en de samenleving laten nadenken. Meurs refereert hierbij onder andere aan het werk van cultuurhistoricus David Van Reybrouck die in zijn essay Tegen verkiezingen pleit voor een deliberatieve democratie gebaseerd op loting.

Wat niet aan bod komt in dit essay, maar de afgelopen jaren evenzeer actueel is, is de opkomst van minder progressieve ‘burgerbewegingen’. Denk aan de diverse protesten tegen de coronamaatregelen en vaccinaties, de sympathisanten van Jürgen Conings, de marsen tegen vluchtelingen, enzovoort. Hoe gaan we als samenleving met die antidemocratische bewegingen om?

De kracht van dit essay ligt niet in zijn conclusie. Heldere aanbevelingen zullen beleidsmakers of waardenwerkers hier niet in vinden. Wel wordt de lezer geprikkeld om na te denken over het belang van burgerschapseducatie en wat het betekent om een ‘goede burger’ te zijn.

 

Democratie en educatie
Over burgerschap en maatschappelijke verandering
Pieter Meurs
VUBPress, 2021
ISBN 9789461171344

Luister hier naar een gesprek van moraalfilosoof Karel Van Dinter met auteur Pieter Meurs.