Positief zijn, altijd en overal?
Waarom te veel positiviteit giftig is
Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg12 nr1. Lees hier meer artikels over ‘positiviteit’.
We leven in een happy-go-lucky-cultuur. Op sociale media worden we om de oren geslagen met motiverende quotes. Er bestaan zelfs apps die je dagelijks aanmoedigen tot een positieve mindset. Je doet dus maar beter je best om zo gelukkig mogelijk te zijn. Huppelend en fluitend door het leven gaan is haast een verplichting geworden, alsof positiviteit dé remedie tegen alle onheil is. Maar al dat eeuwige optimisme heeft ook een keerzijde.
Nele Deblauwe
Door een roze bril
Niet iedereen is de vrolijkste banaan van de tros. Sommige mensen zijn op de wereld gezet met een aangeboren talent voor weemoed. Toch houden ze van positiviteit. Toegegeven, dat kost hen wat moeite, want hun systeem kiest haast vanzelfsprekend voor melancholie. In hun verbeelding lopen de zaken meestal fout en als het dan eens tegenzit, dan zit het ook écht tegen. Zijn het pessimisten? Nee, dat niet, want ze ervaren ook emoties als vertrouwen, enthousiasme en dankbaarheid.
Bij rasechte positivo’s daarentegen slaat die slinger door. Zij springen elke dag een gat in de lucht, ze zien overal kansen – zelfs als het leven hen keihard tegen de schenen schopt – en voor hen schijnt de zon élke dag, ook als het regent, in het echt of in hun hoofd.
Je zou die types haast benijden om hun onvervalste lust for life, die wondermooie kijk door hun roze met gouden glitters omrande bril. Of niet? Want altijd maar positief zijn, kan ook giftig werken. ‘Ach, bekijk het positief’ is echt geen goed advies voor wie het licht net uitging. ‘Na regen komt zonneschijn’ is een behoorlijke dooddoener voor wie een depressie of burn-out heeft. Om nog maar te zwijgen van ‘Het kan altijd erger’ wanneer je net door je partner in de steek bent gelaten. Toch vallen we heel makkelijk op zo’n uitspraken terug. Tegenwoordig worden ze zelfs massaal op T-shirts, koffiemokken en posters allerhande gedrukt: van ‘Every cloud has a silver lining’ tot ‘Stay positive’, van ‘Choose happiness’ tot ‘Only happy thoughts’. (lees verder onder de foto)
Jij mag er zijn, zelfs slechtgezind
Met positief denken is er niets mis, integendeel, maar het is menselijk en normaal om ook andere emoties te voelen, en die zijn niet altijd gelukkig of blij. Ze zijn evenmin goed of slecht. Ze zijn. En je kan ze lastig of leuk vinden. Boosheid, verdriet, angst of somberheid, daar is niets verkeerds mee. Niet elke gebeurtenis of fase in je leven is geweldig, fantastisch of mooi. Het leven kan ook simpelweg eens rot zijn. Dat mag, dat is oké.
Het probleem met al die giftige positiviteit is dat we het gevoel krijgen dat we falen als we niet blijven lachen bij elke tegenslag. Bovendien voelen we ons niet serieus genomen als we met toxische positiviteit geconfronteerd worden bij het uiten van negatieve gedachten of gevoelens. Dat zorgt er dan weer voor dat we minder fijne boodschappen voor onszelf gaan houden, dat we ons afsluiten en negatieve emoties naar de achtergrond drukken. We voelen ons schuldig of beschaamd en ons zelfbeeld lijdt onder de druk van de good vibes only-cultuur. Op termijn ontstaan daardoor mentale en fysieke klachten: van slapeloosheid tot stress, van angst tot gelatenheid, van onrust tot neerslachtigheid. En zelfs depressie is niet uitgesloten.
Huil maar, het mag
De oorzaak van giftige positiviteit is dubbel. Enerzijds willen mensen iemand die zich negatief uit liever de mond snoeren, vanuit het idee dat klagen en zeuren geen zoden aan de dijk zet of, erger nog, de ander zelfs in die negativiteit meesleept. Anderzijds, en wellicht is dat vaker het geval, hebben mensen gewoon de beste bedoelingen met hun giftige oneliners. Ze weten niet goed hoe ze moeten reageren, ze voelen zich oncomfortabel of ze willen gewoon dat het goed met je gaat in plaats van slecht.
Wanneer mensen vertellen over verlies, rouw of ziekte, dan vinden we het vaak moeilijk om daar goed en passend op te reageren. We zijn oplossingsgericht en kiezen makkelijk de kortste route, die van de (giftige) positieve aanbeveling. Een copingmechanisme, maar wel een met ongezonde gevolgen. Toxische positiviteit is niet alleen onhandig, het versterkt ook meteen het idee dat het tonen van kwetsbaarheid fout is.
Die houding ontstaat vaak in de kindertijd. ‘Dat is toch niet zo erg’ of ‘Je moet daar toch niet om huilen’. De emoties van kinderen worden gesust en goedgepraat, waardoor het kind onbewust leert dat die emoties er niet mogen zijn. Ze beginnen hun innerlijke kompas te wantrouwen en leren om niet te vertrouwen op hun eigen (negatieve) gevoel of dat van de ander. Hoe ze zich werkelijk voelen of hoe ze dat uiten, het mag er niet zijn. De druk om altijd positief en gelukkig te zijn, of dat op z’n minst zo te laten uitschijnen, wordt met de paplepel ingegeven. Positiviteit is de norm en een brede glimlach is de gewenste emotionele reactie. Maar waarom mogen tranen niet vloeien? (lees verder onder de foto)
Benoemen om te helen
Luisteren zonder – oplossingsgericht – advies te geven, is in de meeste gevallen de betere optie. Probeer te bedenken wat de ander écht nodig heeft. Vaak is dat simpelweg gehoord en gezien (mogen) worden. We willen begrepen en erkend worden, dat is een basisbehoefte van mensen. Ruimte creëren voor het gevoel van de ander, zonder (voor)oordeel, zorgt voor authentieke verbinding. Dat op zich kan een wereld van verschil betekenen, waardoor iemand zich wat beter kan gaan voelen. Wat je hardop benoemt, verliest vanzelf al een stukje van de emotionele lading.
Weet je niet goed wat te zeggen? Zeg dat dan gewoon: ‘Ik weet niet goed wat te zeggen, maar ik ben er wel voor je.’ Heb je net verteld dat het uit is met je lief en krijg je te horen: ‘Ander en beter’, vertel dan dat die opmerking je raakt. Daar doe je niets mis mee. Zo leren we onszelf en elkaar beter te steunen en te troosten. Kortom, de boom in met die lichtjes aan het einde van de tunnel.
