Nieuws

Op het moment dat ik dit schrijf, tuurt de VRT — samen met een aanzienlijk deel van Vlaanderen — live naar een schoorsteen in Vaticaanstad. De spanning is te snijden: komt er witte rook of niet? Wie wordt de nieuwe paus? Voor velen is dit een belangrijk moment. Maar het is ook symptomatisch voor iets anders: hoe disproportioneel veel aandacht we blijven besteden aan een instelling die steeds minder relevant is voor het leven van de meeste mensen.

Laat het duidelijk zijn: iedereen mag betekenis hechten aan rituelen, tradities en religieuze leiders. Maar wanneer een openbare omroep, met een duidelijke opdracht tot pluralisme en maatschappelijke relevantie, urenlang live verslag uitbrengt over rooksignalen van een dogmatische, patriarchale instelling, moeten we ons toch vragen durven stellen. Wat zegt het over onze collectieve prioriteiten als een machtswisseling binnen een exclusieve, ondemocratische organisatie zulke zendtijd opeist? En dat met het belastinggeld van alle Vlamingen, ook de niet-katholieken.

Vanuit een vrijzinnig perspectief — dat inzet op individuele vrijheid, kritisch denken, gelijkwaardigheid en scheiding van kerk en staat — is de verkiezing van een paus een gebeurtenis met hoogstens culturele of historisch-symbolische waarde. Geen enkele paus, hoe progressief hij zich ook profileert, ontkomt aan de doctrinaire kaders van een kerk die vrouwen nog steeds geen volwaardige plaats gunt, homo’s ‘gedoogt’ onder voorwaarden, en abortus verwerpt. Zelfs de meest verlichte paus is gebonden aan een traditie die haaks staat op heel veel waarden die een seculiere, diverse samenleving koestert en die bewaakt wordt door onze parlementaire democratie.

Bovendien is de maatschappelijke realiteit in Vlaanderen en Europa al decennialang duidelijk: de ontkerkelijking is onafwendbaar en structureel. Kerkgebouwen worden herbestemd, het aantal dopen daalt elk jaar, en steeds minder koppels kiezen voor een kerkelijk huwelijk. Er zijn steeds meer kinderen die opgroeien zonder catechese, zonder communies, en zonder behoefte aan autoritair opgelegde zingeving. In een samenleving waar spiritualiteit steeds vaker een individuele zoektocht is, raakt het machtscentrum in Rome steeds verder verwijderd van de leefwereld van de mensen.

Toch zijn het niet alleen gelovigen die meeleven. Ook mensen zonder religieuze affiniteit lijken zich te laten meeslepen door het spektakel. Is het nostalgie? Een hang naar betekenis? Of gewoon mediagewoonte? Wat het ook is, het verdient nuancering. De VRT mag best berichten over het pausdom, maar een livecam op een schoorsteen is geen journalistiek, het is liturgisch voyeurisme.

Laat ons als samenleving blijven kiezen voor kritische duiding boven spektakel, en voor aandacht voor de vele vormen van zingeving die niet in Rome geconcentreerd zijn. Zolang we witte rook zien als moreel kompas, blijven we blind voor de veelstemmigheid van een seculiere samenleving en blijft er werk aan de winkel voor vrijzinnigen.

Raymonda Verdyck, voorzitter van deMens.nu