Nieuws

Inspiratie voor de lessen niet-confessionele zedenleer

Verschenen in deMens.nu Magazine jg14 nr1, in het kader van het dossier ‘Zin in eten‘. Meer ‘Doordacht’ hier.

Bert Goossens en Christophe Van Waerebeke

Gezegd

“Je kan niet goed denken, goed liefhebben of goed slapen, als je niet goed hebt gegeten.” – Virginia Woolf, Britse schrijfster en feministe.

“Het is niet vanwege de goedheid van de slager, de brouwer of de bakker dat wij ons eten verwachten, maar vanwege hun eigenbelang.” – Adam Smith, Schotse filosoof en econoom.

“Een goede mens eet en drinkt om te leven, een slechte mens leeft om te eten en te drinken.” – Socrates, Griekse filosoof.

“Je moet eerder bedenken met wie je wil eten of drinken dan wat je wil eten en drinken.” – Epicurus, Griekse filosoof.

“Het lot van naties hangt af van de manier waarop ze zichzelf voeden.” – Jean Anthelme Brillat-Savarin, Franse rechter, schrijver, politicus en gastronoom.

Secularisering

Vasten had vroeger vooral een religieuze betekenis, zoals tijdens de christelijke vastentijd voor Pasen of de islamitische ramadan. Het wordt dan gezien als een manier om spirituele zuivering te bereiken. Tegenwoordig wordt vasten echter steeds vaker seculier toegepast, bijvoorbeeld in gezondheidsprogramma’s zoals ‘intermittent fasting’.

Initiatieven zoals ‘Dagen zonder vlees’ moedigen mensen aan om bewuste keuzes voor het milieu te maken, zonder religieuze motivatie. Ook vegetarisme, dat zijn wortels in religies zoals het hindoeïsme en boeddhisme heeft, wordt nu vaak om ethische en ecologische redenen gevolgd. Vroegere rituelen rond voedsel en onthouding evolueren zo naar moderne, seculiere praktijken. Ze benadrukken gezondheid, duurzaamheid en bewustzijn in plaats van alleen spirituele doelen.

Volg jij (soms) een bepaald dieet of eetpatroon? Doe je dat uit vrije wil of voel je je daartoe verplicht? Wat zet je daartoe aan? Welke zingeving put je uit je dieet of eetpatroon?

Je bent wat je eet

In de negentiende eeuw schreef de Duitse filosoof Ludwig Feuerbach: “Der Mensch ist, was er isst.” De mens is wat hij eet. Wat bedoelde Feuerbach daarmee? En hoe staat dat in verband met zijn atheïstische visie op God en zijn kritiek op het idealisme van zijn tijdgenoot Hegel? Feuerbach verwijst naar het niet-ideële of niet-idealistische, naar onze reële behoeften en emoties. Het is de taak van de mens om in dialoog te treden, ik en de ander, binnen de aardse werkelijkheid.

De quote van Feuerbach doet misschien denken aan een (eerder verschenen) uitspraak van de Franse rechter en schrijver Jean Anthelme Brillat-Savarin: “Dis-moi ce que tu manges, je te dirai ce que tu es.” Zeg mij wat je eet en ik zal je zeggen wat/wie je bent. Maar daarmee werd iets anders bedoeld. Brillat-Savarin verwijst naar de identiteit die we met onze voedselconsumptie en ons eetgedrag willen vormgeven en uitstralen.

Symboliek

Op religieuze schilderijen uit de late middeleeuwen zijn bij de uitbeelding van Bijbelse taferelen vaak vruchten met een duidelijke symbolische betekenis te zien. Al kon de meerduidigheid wel tot minder vrome gedachten leiden.

Op heel wat afbeeldingen komt de perzik voor. In de gangbare symbolische opvatting straalt de vrucht wellust uit, verwijzend naar de vulva. Vanuit religieus oogpunt kon zij symbool staan voor de heilige drie-eenheid, voorgesteld door vruchtvlees, pit en kern.

Andere in het algemeen erotiserende vruchten zoals kersen, met verwijzing naar de (sensuele) liefde en de vrouwelijke vruchtbaarheid, werden gezien als hemelse vruchten, omdat kersenbomen al vroeg in het jaar bloeien en het ‘in de hemel altijd voorjaar’ is. Kersen kondigen de lente aan en daarom staan zij ook symbool voor de annunciatie, de aankondiging van de geboorte van Jezus Christus en de menswording van God.

Ook de aardbei, die bekendstond als het fruit van Venus, de Romeinse godin van de liefde, en die de functie van afrodisiacum werd toegekend, kreeg in de christelijke symbolenleer een heilige connotatie. Het drieledige blad van de vrucht was een verbeelding van de drie-eenheid: de witte bloem staat voor kuisheid, de kruipende manier van groeien voor nederigheid en de bloeitijd, evenals bij de kers, voor de aankondiging van Christus’ geboorte en menswording.

Ken jij nog andere vruchten die een symbolische betekenis oproepen?

Voedingsvisies

Ken jij volgende diëten?

• Vegan of veganist: Vermijdt alle dierlijke producten zoals vlees, vis, zuivel, eieren, honing. Eet alleen plantaardige voedingsmiddelen.

• Vegetariër: Eet geen vlees of vis, maar kan wel zuivel en eieren gebruiken.

• Pescotariër: Vegetarisch, maar eet wel vis en zeevruchten naast plantaardig voedsel.

• Flexitariër: Voornamelijk plantaardig dieet, maar af en toe vlees of dierlijke producten.

• Glutenvrij: Vermijdt gluten, die aanwezig zijn in tarwe, gerst, rogge en spelt. Geschikt voor mensen met coeliakie of glutenintolerantie.

• Lactosevrij: Vermijdt zuivelproducten die lactose bevatten, vaak vanwege lactose-intolerantie.

• Macrobiotisch: Eet zodanig (voornamelijk veganistisch) dat je het evenwicht bewaart tussen yin en yang.

• Paleo: Eet zoals onze voorouders, met onbewerkte voedingsmiddelen zoals vlees, vis, fruit, groenten, noten en zaden. Vermijdt granen, zuivel en bewerkte voeding.

• Ketogeen of keto: Koolhydraatarm, vetrijk dieet dat focust op vetten en matige eiwitinname. Vermijdt suikers, granen en zetmeelrijke groenten.

• Whole Food Plant-Based, kortweg WFPB: Focus op onbewerkte plantaardige voeding, maar minder strikt dan veganisme. Kan soms dierlijke producten in zeer kleine hoeveelheden bevatten.

• Raw Vegan: Eet alleen plantaardige voedingsmiddelen die niet boven 42°C zijn verhit, zoals rauwe groenten, fruit, noten, zaden.

• Frutariër: Eet alleen fruit, noten en zaden, waarbij de nadruk ligt op voedingsmiddelen die van planten komen zonder ze te beschadigen.

Ga op onderzoek. Zijn die diëten allemaal even gezond? Worden ze door wetenschappelijk onderzoek ondersteund?

Vrijzinnig humanisme in de klas: meer weten?

Ben je geïnteresseerd in niet-confessionele zedenleer? Als leerkracht, leerling of ouder? Neem een kijkje op nczedenleer.be, hét informatiepunt over het vak ncz met inspiratie en ondersteuning voor leerkrachten en leerlingen.

Lees ook ‘Een bank vooruit‘: leerkrachten niet-confessionele zedenleer vertellen over hun vak, verschenen in deMens.nu Magazine.