Nieuws

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg14 nr1. Lees hier meer ‘Wetenschappelijk onderzocht‘.

Vlaamse landbouwers kunnen zich voorbereiden op de introductie van een nieuw gewas, de sojaboon. Soja, een belangrijke plantaardige eiwitbron, is traditioneel gebonden aan warme klimaten. Innovaties en onderzoeksprojecten verleggen echter de grenzen van wat mogelijk is in onze eigen achtertuin.

Wouter Goemaere

Soja in duizend tuinen

Universiteiten, onderzoeksinstituten en burgerwetenschappers werken samen om de teelt van soja in Vlaanderen te realiseren. Het project ‘Soja in 1.000 tuinen’, geïnitieerd door het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) en zijn partners, heeft tot doel de vereisten van de subtropische sojaplant in Vlaamse akkers en tuinen in kaart te brengen. Daarbij worden duizend enthousiaste burgerwetenschappers ingeschakeld die de sojaplant in hun eigen tuin telen.

Ondanks de ecologische voordelen van soja heeft de plant ook een aanzienlijke ecologische voetafdruk, onder andere door de uitstoot van het transport vanuit Zuid-Amerika en door de ontbossing van regenwouden. België importeert jaarlijks ongeveer 800.000 ton soja die niet alleen wordt gebruikt voor sojamelk en vleesvervangers, maar ook als veevoer. Lokale teelt zou dus een positieve impact op het klimaat kunnen hebben.

Ontwikkeling van lokale variëteiten

Soja groeit van nature in warme gebieden, een eigenschap die België ontbeert. Het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) werkt daarom aan de ontwikkeling van variëteiten die beter bestand zijn tegen ons klimaat.

Voor hoogwaardige soja is een symbiose met de bacterie rhizobium essentieel, omdat die bacterie de plant in staat stelt stikstof op te nemen en in eiwitten om te zetten. De bacterie vormt kleine knolletjes op de wortels van de sojaplant, waarin stikstofgas wordt geabsorbeerd en omgezet in voor de plant verteerbare stikstof. Die stikstof is onontbeerlijk voor de groei van de planten. Het koppelen van de juiste sojavariëteit aan die bacteriën is cruciaal voor een succesvolle teelt in ons klimaat.

Hier spelen de burgerwetenschappers een belangrijke rol. In duizend tuinen in Vlaanderen worden verschillende sojavariëteiten geplant. Deelnemers ontvangen begeleiding en instructies om een optimaal resultaat te behalen. Gedurende het project verzamelen zij wortelstalen, waarvan de knolletjes en de daarin aanwezige rhizobia-bacteriën in het laboratorium worden onderzocht. Die bacteriën worden geïsoleerd om een database te creëren van lokale rhizobia, aangepast aan onze omstandigheden. Vervolgens worden de bacteriën geselecteerd die de beste opbrengst opleveren, met als doel een nieuw, duurzaam Vlaams landbouwproduct te ontwikkelen.

De betrokkenheid van burgerwetenschappers is van onschatbare waarde. Door hun deelname kunnen onderzoekers een breed scala aan gegevens verzamelen over de groeiomstandigheden en prestaties van verschillende sojavariëteiten in diverse omgevingen. Dat stelt hen in staat om nauwkeurige en gedetailleerde analyses uit te voeren, wat cruciaal is voor het identificeren van de meest veelbelovende variëteiten voor onze lokale landbouw. Bovendien bevordert het project de bewustwording en betrokkenheid van het publiek bij wetenschappelijk onderzoek en duurzame landbouwpraktijken.

Wetenschap en klimaat

Klimaatverandering dwingt ons om slimmer met landbouwproducten om te gaan. Dat betreft niet alleen de introductie van nieuwe gewassen, maar ook de bescherming van bestaande teelten. Zo kampt Japan al jaren met een aanhoudend rijsttekort. In 2024 beleefde het land zijn slechtste oogst in 25 jaar. Door de magere oogsten en de stijgende vraag worden Japanse supermarkten geconfronteerd met lege schappen, rijstlimieten voor klanten en stijgende prijzen.

De opeenvolging van slechte oogsten is een gevolg van het steeds warmer wordende klimaat. Net als in België werken onderzoekers in Japan aan de ontwikkeling van rijstvariëteiten die bestand zijn tegen hogere temperaturen. De prefectuur Niigata ontwikkelde de shinnosuke-variëteit die ondanks een hete zomer een oogst van uitstekende kwaliteit opleverde. Ook elders in Japan worden bemoedigende resultaten met nieuwe variëteiten geboekt. Langzaamaan wordt de omschakeling ingezet.

De uitdagingen waarmee Japan wordt geconfronteerd, zijn een duidelijke waarschuwing voor andere landen. Het illustreert de noodzaak om proactief te zijn in het aanpassen van landbouwpraktijken aan de veranderende klimatologische omstandigheden. Door te investeren in onderzoek en ontwikkeling kunnen we gewassen creëren die beter bestand zijn tegen extreme weersomstandigheden, waardoor de voedselzekerheid op lange termijn wordt gewaarborgd.

Duurzame oplossingen

De rol van wetenschap in de landbouw wordt steeds crucialer naarmate we geconfronteerd worden met de uitdagingen van klimaatverandering. Innovatieve projecten zoals de sojateelt in Vlaanderen en de ontwikkeling van klimaatbestendige rijstvariëteiten in Japan illustreren hoe wetenschappelijk onderzoek en samenwerking tussen verschillende actoren kunnen leiden tot duurzame oplossingen.

Door gebruik te maken van geavanceerde technologieën en lokale kennis kunnen we de landbouw aanpassen aan veranderende klimatologische omstandigheden en de voedselzekerheid waarborgen.

Foto bovenaan © Shutterstock.com