Een bank vooruit

7 april 2025 / Een bank vooruit/Magazine

Leerkrachten niet-confessionele zedenleer over hun vak

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg14 nr2. Meer verhalen van leerkrachten hier.

Naam: Karolien Vos

Aantal jaren voor de klas: 10

Scholen: GBS Het Anker, GBS De Gobbel, BSGO Pee & Nel, BSGO De Bijenkorf

Jaren: 1ste tot en met 6de leerjaar

Hoe kunnen de lessen niet-confessionele zedenleer ertoe bijdragen om taboes te doorbreken?

Ik kan me goed voorstellen dat er binnen een samenleving of groep bepaalde onderwerpen zijn waarover niet wordt gesproken. Dat hangt af van verschillende factoren. Toch ben ik tot een verrassende conclusie gekomen wanneer het over taboes en stereotypen in de klas gaat: jonge kinderen lijken daar veel minder gevoelig voor te zijn.

Door aan een open en veilige klassfeer te werken en aandacht aan diversiteit te besteden, heb ik gemerkt dat kinderen in de lagere school weinig terughoudendheid ervaren bij taboeonderwerpen. Het lijkt erop dat de gedachte dat sommige onderwerpen ‘onbespreekbaar’ zijn, wordt aangeleerd. Gelukkig is dat proces nog niet voltooid op jonge leeftijd. De openheid en eerlijkheid van kinderen vind ik fantastisch, net als hun nieuwsgierige blik op de wereld.

Een interessant voorbeeld daarvan is hoe kinderen reageren op diversiteit. Als je hen een foto van verschillende mensen toont en vraagt wie er anders is, dan zullen ze vaak extra uitleg nodig hebben vooraleer ze begrijpen dat je op uiterlijke kenmerken doelt. Dat geldt volgens mij ook voor taboeonderwerpen: iets wordt pas als taboe ervaren wanneer het expliciet als zodanig wordt benoemd.

Ik las ooit over intergenerationele overdracht – het doorgeven van bepaalde kwaliteiten, eigenschappen of problemen aan de volgende generatie – en denk dat er op dat vlak verandering plaatsvindt. Er is tegenwoordig veel meer informatie beschikbaar en de vertrouwensband tussen ouders en kinderen, leerkrachten en leerlingen, en volwassenen en kinderen in het algemeen lijkt te verschuiven. Daarnaast wordt er in de media steeds meer aandacht aan diversiteit besteed. Jonge kinderen komen daardoor al vroeg in aanraking met verschillende perspectieven. Zo laten tv-programma’s als Brandweerman Sam en Tik Tak mensen met een beperking, diverse huidskleuren en andere opvallende kenmerken zien.

Als leerkracht zedenleer zet ik in op een open en veilige klassfeer, waarbij ik thema’s bespreek op een manier die bij de leeftijd van de leerlingen aansluit. Dat hoeft niet ingewikkeld te zijn: kleine acties maken al een groot verschil. Ik zorg voor een veilige omgeving door duidelijke afspraken te maken. Bijvoorbeeld, dat wat in de klas wordt besproken, in de klas blijft, en dat leerlingen mogen aangeven als ze ergens niet over willen praten. Daarnaast bouw ik vertrouwen op door af en toe informele gesprekken met hen te voeren en een-op-een aandacht te geven. Ik oordeel niet over de antwoorden van mijn leerlingen en stel me socratisch op.

Wanneer ik rond specifieke thema’s wil werken, maak ik gebruik van lesmateriaal van organisaties zoals Pimento, Sensoa en Çavaria. Die bronnen bieden laagdrempelige en leeftijdsgerichte ideeën die helpen inschatten welke onderwerpen voor welke leeftijdsgroep geschikt zijn. Want openheid is belangrijk, maar dat betekent niet dat er geen grenzen of beperkingen zijn.