Opinie: Rede is vrede
Op 21 juni, de langste dag van het jaar, vieren vrijzinnig humanisten over de hele wereld Wereldhumanismedag. Dit is een uitgelezen moment om stil te staan hoe onze kernwaarden, redelijkheid en medemenselijkheid, kunnen bijdragen aan een vredevolle samenleving.
In 2024 woeden er nog steeds gruwelijke oorlogen zonder einde in zicht. Deze conflicten zijn vaak geworteld in extremistische ideologieën waar medemenselijkheid moet wijken voor politieke of ideologische motieven. Dichter bij huis heerst er onvrede in de hoofden en harten van velen, wat een voedingsbodem vormt voor extremistische stemmen die steeds luider klinken. Sommige spelers wakkeren deze onvrede bewust aan met halve waarheden en onjuistheden voor electoraal gewin.
Rede en wetenschap
Kan rede zorgen voor meer verbinding in onze samenleving?
Rationaliteit staat voor kritisch denken, vrij onderzoek en wetenschap. Het durven loslaten van dogma’s en irrationele angsten helpt ons bruggen te bouwen tussen mensen en gemeenschappen.
Wetenschappelijke doorbraken zijn het resultaat van samenwerking tussen mensen met verschillende talenten, vaak over generaties heen. Dialoog en de wil om samen tot een groter geheel te komen zijn daarbij onmiskenbaar.
Ubuntu
Deze samenwerkingsgedachte vinden we ook terug in de Zuid-Afrikaanse Ubuntufilosofie: “Ik ben omdat wij zijn”. Volgens deze gedachte is het welzijn van de gemeenschap intrinsiek verbonden met het welzijn van het individu. Er hoeft geen tegenstelling te zijn tussen het individu en de gemeenschap; ze versterken elkaar juist. Individuen kunnen zich pas echt ontplooien binnen een sociale context, en de kracht van de groep wordt bepaald door hoe goed we elkaar ondersteunen.
In het vrijzinnig humanisme is het belangrijk dat individuen de kansen krijgen om hun eigen levenspad te bepalen, ook op ethisch vlak. Inclusief onderwijs dat jongeren helpt uitgroeien tot kritische burgers is daarbij cruciaal. De levensbeschouwelijke vakken spelen daarin een belangrijke rol. Het is binnen een gemeenschappelijk waardenkader dat jongeren zichzelf optimaal kunnen ontplooien.
Rationaliteit en medemenselijkheid
In tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd, staat rationaliteit niet los van emotie, medeleven en empathie. De kern van het vrijzinnig humanisme is dat rationaliteit en medemenselijkheid een onlosmakelijk geheel vormen. Respect en zorg voor onze medemens zijn daarbij cruciale uitgangspunten. Zoals het eerste artikel van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens het treffend verwoordt: “Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren.”
Rationaliteit en medemenselijkheid zijn de sleutels tot een duurzame en vreedzame samenleving. Het is een misvatting dat de ene ten koste van de andere moet gaan bij politieke keuzes. Elke vrede begint immers bij een uitgestoken hand. De ware kunst van de politiek ligt erin deze twee kernwaarden te verenigen in een evenwichtig beleid, als fundament voor een vreedzame samenleving.
Rede is vrede en vrede is rede.
Raymonda Verdyck, voorzitter deMens.nu
