Opinie: Mogen onze jongeren meer zijn dan welbespraakte rekenmachines?
Raymonda Verdyck, voorzitter deMens.nu
Dit jaar tellen directies, leerkrachten, ouders en kinderen niet alleen spannend af naar de eerste schooldag, maar ook naar het Vlaams regeerakkoord. Tijdens de lopende onderhandelingen worden er alvast enkele proefballonnetjes opgelaten in de media. Zo wil men blijkbaar vooral inzetten op extra lesuren Nederlands en wiskunde, én staan de levensbeschouwelijke vakken – opnieuw – ter discussie. Nochtans heeft onze jeugd meer nodig dan enkel een goed begrip van taal en wiskunde.
Nood aan zingeving
In tijden van polarisatie, desinformatie en extremisme is er een tastbare nood aan onderwijs dat inzet op zingeving en waardenoriëntatie. Er komt vandaag immers enorm veel af op onze jongeren. Ze groeien op in een tijd waarin de wereld razendsnel evolueert, klimaatverandering steeds meer voelbaar wordt, er mondiale conflicten woeden en sociale media hun zelfvertrouwen en eigenwaarde onder druk zetten. De Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB’s) kregen de afgelopen vijf jaar 40 procent meer vragen over mentaal welzijn bij scholieren. De alarmbellen gaan dagelijks af, en de wachtlijsten in de zorg blijven oplopen.
Jongeren hebben meer vaardigheden nodig om het volwassen leven in te stappen dan het oplossen van een vergelijking of het opstellen van een tekst met correcte spelling. Leerkrachten levensbeschouwing, en niet in het minst de leerkrachten niet-confessionele zedenleer, ondersteunen de identiteitsvorming van jongeren en bieden een kader voor de (levens)vragen waarmee zij worstelen.
De waarde van levensbeschouwelijk onderwijs
Een voorstel dat blijft terugkomen, is om de verschillende levensbeschouwelijke vakken samen te voegen tot een ‘neutraal’ vak burgerschap en filosofie. En in één uur in plaats van twee.
Vroeger zaten de levensbeschouwingen te veel in hun eigen koker, was de kritiek. Daar is de jongste jaren verandering in gekomen door de introductie van de interlevensbeschouwelijke dialoog.
Vanaf het eerste leerjaar wordt er vanuit een eigen waardenperspectief gewerkt aan wederzijds begrip. Daar komen tal van mooie projecten en verhalen uit. Loopt dat altijd even vlot? Uiteraard niet. Samenleven in diversiteit gaat met vallen en opstaan. Net daarom moeten we nu die dialoog volop de kans geven, in plaats van het roer volledig om te gooien. Binnen het GO! is men daar ten volle van overtuigd; in de derde graad wordt er vanaf dit schooljaar volop gewerkt aan projecten onder begeleiding van de verschillende levensbeschouwelijke leerkrachten.
Praktische bezwaren en oplossingen
Inhoudelijk is er veel appreciatie voor de levensbeschouwelijke vakken. Leerkrachten levensbeschouwing vormen een brugfunctie binnen de scholen. Ze treden op als vertrouwenspersoon en bieden ruimte aan de jongeren om te ventileren. Volgens een scholierenbevraging van de Vlaamse Scholierenkoepel bij 10.000 leerlingen (2023) vindt 62% van de bevraagden levensbeschouwing op school belangrijk.
De bezwaren tegen levensbeschouwelijk onderwijs zijn voornamelijk van praktische aard. Het is voor directies vaak een serieuze puzzel om de uurroosters samen te stellen. Ook van de leerkrachten wordt de nodige flexibiliteit gevraagd om op verschillende scholen aan de slag te gaan. Vanuit de levensbeschouwelijke vertegenwoordigers denken we wél graag constructief mee over hoe we deze planlast kunnen verminderen, zonder dat het ten koste moet gaan van de inhoud.
Een ander idee dat vaak opduikt, is om de levensbeschouwelijke vakken binnen de schoolmuren maar buiten de lesuren te laten doorgaan. Dit zou enkel maar extra praktische kopzorgen opleveren. Bovendien zet je zo de leerkrachten levensbeschouwing de facto buiten het schoolteam, waardoor ze hun huidige brugfunctie verliezen.
Segregatie
De politieke proefballonnetjes hebben enkel betrekking op het officieel onderwijs, waar leerlingen effectief een keuze kunnen maken tussen één van de erkende levensbeschouwingen.
Levensbeschouwing en interlevensbeschouwelijke dialoog zijn géén bijzaak. Het is hoog tijd om hun maatschappelijk belang te erkennen én ervoor te zorgen dat elke jongere kennis kan maken met andere levensbeschouwingen. Door levensbeschouwing binnen de schoolmuren te houden, werpen we een dam op tegen segregatie en dragen we bij tot samen leren samenleven.
