Nieuws

“Groei is altijd pijnlijk. […] De automatisering is buitengewoon bemoedigend, bevrijdend van de mens van zijn serviele taken. Moesten de rijkdommen goed verdeeld zijn, zouden wij natuurlijk de computermaatschappij enorm moeten toejuichen.”
— Leo Apostel, Lichtpunt

Met deze woorden, uitgesproken in een uitzending van Lichtpunt, vatte Leo Apostel niet alleen zijn visie op technologie samen, maar ook zijn fundamentele geloof in vooruitgang, mits die gepaard gaat met rechtvaardigheid. Op 4 september 2025 zou hij honderd jaar zijn geworden. Een moment om stil te staan bij de denker die ons leerde dat rede en verbeelding geen tegenpolen zijn, maar bondgenoten.

Apostel was een filosoof van de wereld. Geen academicus die zich verschool achter abstracties, maar een bruggenbouwer tussen disciplines, tussen wetenschap en ethiek, tussen analyse en engagement. Hij geloofde dat we nood hebben aan een “wereldbeeld dat werkt”: een geïntegreerde visie op mens en maatschappij, die ruimte laat voor complexiteit én richting geeft aan handelen.

Zijn woorden over automatisering en ongelijkheid klinken vandaag, in het tijdperk van artificiële intelligentie, opvallend actueel. Apostel zou AI niet enkel als technologische doorbraak zien, maar als een morele uitdaging: kunnen we deze nieuwe ‘computermaatschappij’ zo vormgeven dat ze bevrijdt in plaats van onderdrukt? Dat ze kansen creëert in plaats van ongelijkheid vergroot?

Zijn antwoord zou waarschijnlijk genuanceerd maar hoopvol zijn. Zoals hij zelf zei:

“We mogen toch niet vergeten – en dat vergeten de cultuurhaters en de anti-rationalisten van onze tijd – dat we nog aan het vechten zijn en dat we vele wapens bij hebben gekregen die we kunnen gebruiken.”

Voor Apostel waren die wapens: kennis, samenwerking, kritisch denken, en bovenal een humanistische ingesteldheid. Hij was een van de grondleggers van het vrijzinnig humanisme in Vlaanderen, en zag het als een levensbeschouwing die niet alleen rationeel is, maar ook sociaal, warm en toekomstgericht.

Als oprichter van het Centrum Leo Apostel, als hoogleraar aan de VUB en UGent, en als publieke intellectueel, liet hij een erfenis na die vandaag nog steeds inspireert. Zijn denken nodigt ons uit om niet te vervallen in cynisme of fatalisme, maar om actief mee te bouwen aan een rechtvaardige, vrije en betekenisvolle samenleving.

Op zijn honderdste verjaardag brengen we hulde aan een denker die zijn tijd ver vooruit was – en die ons ook vandaag nog iets te zeggen heeft.

Lees ook: UGent en VUB vieren de honderdste verjaardag van Leo Apostel met een tweedaags evenement.