Nieuws

“Nog een fijne dommeldag”

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg13 nr4. Lees hier meer artikels over ‘tijd’.

Een kalender staat synoniem voor tijdrekening. Hij deelt de tijd in en verdeelt een jaar in dagen, weken en maanden. Een kalender helpt ons met andere woorden om ons leven en de maatschappij te organiseren. We kunnen niet zonder. Maar wat een eigenaardig beestje, toch? Maanden van dertig en eenendertig dagen, religieus geïnspireerde feestdagen, en ga zo maar verder. Is er een alternatief mogelijk?

Philipp Kocks

Een kalender met haken en ogen

September, ook wel de herfstmaand of fruitmaand genoemd, ligt alweer achter ons. Letterlijk betekent het de zevende maand. Of nee, toch niet. September is de negende maand van het jaar. Zoals oktober niet de achtste, maar de tiende maand is. En hetzelfde geldt voor november en december. Hoe zit dat nou eigenlijk?

Sinds 1582 gebruiken we dezelfde kalender, met name de gregoriaanse. Paus Gregorius XIII introduceerde hem als opvolger van de juliaanse kalender. Maar al sinds de invoering van de christelijke jaartelling hangt onze kalender met haken en ogen aan elkaar. Geloof je het niet? Sta ons toe nog enkele voorbeelden te geven.

Om te onthouden hoeveel dagen er in een maand zitten, moet je vuisten maken en de knokkels en kuiltjes volgen. Afwisselen tussen 31 en 30 dagen is de opdracht. Behalve tussen juli en augustus en tussen december en januari. O ja, en dan is er nog die verdomde februari. We moeten er geen tekening bij maken. Al eeuwen is het de gesel van elke leerkracht om dat aan kinderen aan te leren.

Dat wil ook zeggen dat er bijvoorbeeld tussen 15 januari en 15 februari meer dagen zitten dan tussen 15 februari en 15 maart. “Mijn kind is vandaag exact drie maanden oud”, is dus helemaal niet zo exact als je zou denken.

Nog meer uitzonderingen

Maanden en weken weigeren overeen te komen. In het beste geval begint de maand op maandag, maar dat is eerder een uitzondering. Het afgelopen decennium gebeurde dat zo’n zeventien keer, een peulenschil in verhouding tot de honderdtwintig maanden die het omvat.

En geloof het of niet, maar onze kalender is zelfs slecht voor het klimaat. Omdat ook elk jaar op een andere dag begint, gaan op 31 december alle papieren kalenders onherroepelijk de vuilnisbak in.

Religieus geïnspireerd

We gaan verder. De grootste frustratie met onze kalender zit hem in zijn oorsprong en betekenis. Inmiddels leven we in een seculiere rechtsstaat en toch blijven we vasthouden aan termen als ‘voor Christus’ en ‘na Christus’. Het feit dat het meten van de tijd aan de hand van religieuze waarden gebeurt, zou bij vrijzinnig humanisten wel wat kwaad bloed mogen zetten. Zeker als je naar de kwaliteit van het ding kijkt. Of naar de weigerachtige houding van de Kerk tegenover de vraag waarom dat zo is.

Dat bijna al onze feestdagen verband houden met katholieke rituelen, doet vragen rijzen. Ook het principe van de zondagsrust is katholiek geïnspireerd. Maar dat is dan weer een ander verhaal. (lees verder onder de foto)

Een vergelijkbare uitstap

Voor diegene van wie het bloed nog niet aan het koken is, willen we volgende vergelijking maken. We maken een uitstap naar de Verenigde Staten, vrijwel het enige land dat nog de Anglo-Amerikaanse maatsystemen gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan hun maateenheden voor afstand.

Eén mijl bestaat uit 1760 yards. Een yard bestaat uit drie feet. Een foot bestaat uit twaalf inches. En om nog kleiner dan dat te gaan, wordt gerekend met vijf achtsten van een inch, en zo verder. Om te onthouden hoeveel feet er in een mijl zit, leren kinderen een ezelsbruggetje, dat van de ‘five tomatoes’. Er zitten 5280 feet in een mijl. ‘Five tomatoes’ of ‘five to-mate-oes’, want dat klinkt als ‘five two eight oh’, 5280 dus. Hoe gek is dat?

Stel nu even, we zijn vijftig jaar verder, in het jaar 2074, en het is ons door de jaren heen gelukt om een fatsoenlijke kalender in elkaar te boksen. De hele wereld gebruikt die, behalve de Verenigde Staten. Hoe grappig of meewarig zou het dan zijn om Amerikaanse kinderen op hun knokkels te zien tellen om te achterhalen of er nog een 31ste dag zit aan te komen of niet.

Een nieuw kalendersysteem

Alleen de rede kan ons dus redden. Maar hoe ziet zo’n slimme kalender er dan uit? Eigenlijk is het helemaal niet zo moeilijk. Even kort wat wiskunde.

De aarde heeft 365,2422 dagen nodig voor een volledig zonnejaar. Met die cijfers na de komma maakt onze planeet het ons wat moeilijker, dus een paar esthetische ingrepen zullen altijd nodig blijven.

Als je uitgaat van de zevendagenweek en een maand vastlegt op exact – dit keer echt exact – vier weken, dan kom je aan 28 dagen. Zo volg je meteen ook de maancyclus, maar dat kan eerder een poëtische toevalligheid zijn. Wie durft beweren dat vrijzinnig humanisten geen schoonheid herkennen?

Als je er dan voor zorgt dat er dertien maanden in een jaar zijn, dan kan je de volgende rekensom maken: 13 maanden maal 28 dagen is gelijk aan 364 dagen. Hoe mooi is dat? Komt het exact uit? Nee. Is er reden tot feesten? Uiteraard wel.

Ieder jaar een topdag

Want als we ons aan die 364 dagen met 13 maanden van elk 28 dagen houden, dan krijgt iedereen op het einde van het jaar een extra feestdag. Die valt niet in een week en ook niet in een maand, maar is gewoon een extra dag. Als we mogen, een voorstel van naam voor die dag: topdag.

En weet je wat het beste daaraan is? Om de vier jaar krijg je er nog een extra topdag bovenop. Behalve in die jaren die precies deelbaar zijn door honderd. En behalve als die jaren dan weer deelbaar zijn door vierhonderd. Maar, wat maakt dat uit?

Beeld je in, alle weken, maanden en jaren beginnen op een maandag. Hoe gaaf zou dat zijn? Als je echt gek wil doen, dan kan je elke maand en elke dag een nieuwe naam geven om te breken met de voorouders. Er zijn zeven dwergen. We zeggen het maar. Fijne dommeldag, iedereen.

Foto bovenaan © Shutterstock.com