Vrank en vrij, maar mens!
Vrijzinnig humanisme uitgelegd en uitgediept
Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg14 nr2. Lees hier meer recensies.
Bert Goossens
Met Vrank en vrij, maar mens! biedt Peter Algoet een toegankelijke inleiding tot het vrijzinnig humanisme. Het boek is een herwerkte versie van Vrijzinnig humanisme: een kennismaking & uitdieping uit 2014 en is bedoeld als een diepgaande verkenning van die levensbeschouwing.
Algoet kent het vrijzinnig humanisme van binnenuit: vijftien jaar lang was hij actief aan de slag bij de educatieve dienst en studiedienst van het Humanistisch Verbond en gedurende een decennium gaf hij les als leerkracht niet-confessionele zedenleer en filosofie aan de IVG-Scholengroep in Gent.
Vier kernvragen
De auteur neemt de lezer mee in het vrijzinnig humanisme aan de hand van vier dimensies. In navolging van de achttiende-eeuwse Duitse Verlichtingsfilosoof Immanuel Kant stelt hij zichzelf (en de lezer) vier vragen: wat kan ik kennen, wie is de mens, wat moet ik doen en wat mag ik hopen? Door die vragen te beantwoorden, kom je als vrijzinnig humanist tot een wereldbeeld, een mensbeeld, een maatschappijbeeld en een zingevingsbeeld.
In het wereldbeeld gaat de mens als kennend en begrijpend wezen op zoek naar kennis en tracht hij te vatten hoe dingen in elkaar zitten. Voor gelovigen kan waarheid uit een goddelijke openbaring komen, voor vrijzinnigen kan je waarheid alleen vinden met behulp van kritisch denken en wetenschappelijk onderzoek. In de tweede dimensie, het mensbeeld, stelt de mens zich vragen over wie of wat hij zelf is: wat zijn mijn talenten, hoezeer kan ik vrije keuzes maken? In het maatschappijbeeld zien we de mens als een moreel handelend wezen dat – onvermijdelijk – ethische keuzes moet maken. Tot slot is de mens op zoek naar de zin voor het én zijn bestaan. Hij stelt zich vragen over de betekenis van een groter geheel en over welke plek hij daarin inneemt.
Aan de hand van die vier invalshoeken en bijbehorende hoofdstukken krijgt de lezer zicht op wat vrijzinnig humanisme als levensbeschouwing inhoudt. Algoet pretendeert daarmee niet hét vrijzinnig humanisme eens en voor altijd gedefinieerd te hebben. Hij nodigt de lezer meermaals uit om zelf zijn opinies te formuleren, volledig in lijn met de geest van de levensbeschouwing.
Verdieping en perspectieven
In het tweede deel van zijn boek gaat Algoet dieper in op verschillende begrippen en hun onderlinge samenhang. In het bijzonder heeft hij aandacht voor ‘spiritueel atheïsme’, een begrip ontleend aan de Gentse filosoof Leo Apostel. Hier laat de auteur de strakke structuur van het eerste deel los en verkent hij uiteenlopende thema’s: de betekenis van ‘vrijheid’, gelukkig zijn zonder god, en de historische wortels van zowel ‘humanisme’ als ‘vrijzinnigheid’. Dat maakt van het boek niet alleen een inleiding, maar ook een waardevol naslagwerk voor wie over specifieke onderwerpen wil nadenken, schrijven, lesgeven of debatteren.
Algoet doorspekt zijn betoog met persoonlijke ervaringen en observaties. In het derde en laatste deel reflecteert hij over vrijzinnig humanisme in het onderwijs en hoe dat als pedagogisch project vorm kan krijgen.
Kritisch doordenken
Het werk van Peter Algoet is het interessantst voor lezers die al enige kennis van het vrijzinnig humanisme hebben en dieper willen nadenken over de geschiedenis, het heden en de toekomst ervan. Het boek focust op theorie en concepten – minder op de praktijk en de pioniers van het vrijzinnig humanisme of de werking van instellingen zoals het huisvandeMens, de categoriale diensten en de verschillende vrijzinnige verenigingen.
Samengevat, Vrank en vrij, maar mens! is een aanrader voor wie vrijzinnig humanisme verder wil verkennen en kritisch wil doordenken.
Vrank en vrij, maar mens!
Vrijzinnig humanisme uitgelegd en uitgediept
Peter Algoet
Acco, 2024
ISBN 9789464674422
Foto bovenaan © Shutterstock
