Nieuws

We beseffen wellicht veel te weinig dat zelfs de minder fortuinlijken onder ons veel hebben om dankbaar over te zijn. Dat is spijtig want dankbaarheid is zo een van die win/win emoties: je wordt er zelf beter van door ze te cultiveren. Of je dat nu graag hoort of niet: authentieke gelovigen zijn wat dit betreft een stuk beter af. Die betuigen zowat dagelijks dank aan hun god, goden, voorouders of heiligen. Over heiligen gesproken: vandaag gedenken christenen onder meer het overlijden van Benedictus van Aniane. Daarnaast vieren sommigen onder hen ook nog eens de geboortedag van Charles Darwin. Ook al ondergroef zijn evolutietheorie de geloofwaardigheid van het klassieke christelijke wereldbeeld meer dan enig andere wetenschappelijke theorie. Als zij dat doen, dan mogen, me dunkt, minder theïstisch aangelegde mensen en a fortiori mensen die verheugd zijn dat we ons konden bevrijden van christelijke dogma’s en machtsstructuren, niet achterblijven.

Het was nota bene een quaker, Rush D. Holt, die vorig jaar in het Amerikaans Congres een resolutie indiende om 12 februari officieel te erkennen als Darwin dag, “zodoende het belang erkennend van de wetenschap in de verbetering van de mensheid.” Hij deed dit ook dit jaar, in samenwerking met de ‘American Humanist Association’. Deze vrijzinnig-humanistische organisatie is inmiddels een belangrijke motor achter het gebeuren. De missie van haar ‘International Darwin Day Foundation’ is het promoten van het onderwijs van de evolutieleer en het aanmoedigen van het vieren van de wetenschap en de mensheid. Via de webstek darwinday.org wil ze er een internationaal gebeuren van maken. Darwin day is effectief een begrip aan het worden. Ieder jaar vieren duizenden mensen tijdens honderden evenementen het darwinisme en de wetenschap. Er zijn deze maand bijvoorbeeld maar liefst drie activiteiten gepland in Valencia. Voorlopig blijft België achter. Misschien kan dit opiniestukje als een surrogaat van fungeren.

Feesten zijn ook een manier om gewoontepatronen te doorbreken en zaken op een frisse manier te bekijken, om weer ruimte te maken voor verwondering. Dat lijkt me, in casu, meer dan nodig. Zelfs Francis Bacon (1561-1626), de eloquente profeet van de wetenschap, had in zijn stoutste dromen nooit kunnen vermoeden wat we inmiddels al allemaal weten en kunnen. En eigenlijk zijn we nog maar pas begonnen: wetenschap is, historisch gezien, nog altijd een prille onderneming. Toch heeft ze al millennia voorafgaande vooruitgang gereduceerd tot niet veel meer dan een lang uitgesponnen intro. Newton speelde op het strand, wij baden pootje. Straks kiezen we het ruime sop. Het zogenaamde einde van de wetenschap zal even finaal blijken als het al meermaals aangekondigde einde van de geschiedenis. Dat die glorieuze en meer dan ooit bloeiende onderneming niet met meer luister omkleed wordt, is een anomalie. Zeker, ze heeft een schaduwzijde. Indien we er echter in slagen om het trieste lot van zowat alle andere soorten te ontlopen, dan zal dat dankzij de wetenschap zijn en ondanks ‘moeder natuur’. Trouwens de liefde is ook niet altijd rozengeur en maneschijn, en om dezelfde reden: het is een mensenonderneming. Dat belet ons niet om haar straks te vieren. Later worden onder meer moeders in de bloemetjes gezet en beleven we een hoogdag van de democratie, beter bekend als verkiezingen. Mooi! Zelfs monumenten krijgen een dag toegewezen. Waarom niet? Maar waarom dan geen dag van de wetenschap?

Dat die dag een darwinistisch gezicht krijgt, is niet meer dan normaal. Het ‘gezicht van iets’ is een gevleugelde metafoor omdat ons sociaal brein primair in mensen (en gezichten) geïnteresseerd is. De keuze voor Darwin ligt ook voor de hand: er is iets heel bijzonders aan die enigmatische kluizenaar uit Downe en aan zijn ontdekking van evolutie via natuurlijke selectie, dat universele zuur (dixit Daniel Dennett). Het is heus geen toeval dat hij niet, zoals hij zelf wilde, begraven werd in Downe, maar bijgezet in Westminster Abbey, naast Newton, de man die hij van zijn ongenaakbare troon stootte. Als we ooit door buitenaardse wezens bezocht worden, schrijft Richard Dawkins in The Selfish Gene (1976), zullen ze meteen vragen of we de evolutie al ontdekt hebben. Mijn antwoord zou luiden: ja, maar we zijn er te weinig dankbaar voor, en verwonderd over.

Koen Tanghe
post-doctoraal medewerker verbonden aan de moral brain-groep