Waarom de scheiding tussen kerk & staat zich niet buitenspel laat fluiten

Waarom de scheiding tussen kerk & staat zich niet buitenspel laat fluiten

25 april 2019 / Opinie

Toen ik in De Morgen (23 april) las dat professor Hans Geybels stelde dat de godsdienstvrijheid in ons land in gevaar is, was ik enthousiast. Ik denk immers al een tijdje hetzelfde. Dat enthousiasme verdween jammer genoeg toen ik zijn analyse las. Laïciteit, zo stelde hij, was een bedreiging van de levensbeschouwelijke vrijheid van alle Belgen

Vrijheid is niet wat ze moet zijn

In de volksmond wordt laïciteit ook wel eens scheiding tussen kerk & staat genoemd, of secularisme. De academische wereld maakt nog een onderscheid tussen die drie, maar laten we dat voorlopig even achterwege laten. De grondgedachte van de drie begrippen is immers dezelfde: een neutrale overheid zodat alle burgers hun eigen levenswandel in volle vrijheid kunnen beleven. Dat scheiding tussen kerk & staat ‘de facto’ het inleiden van de vrijzinnigheid als staatsgodsdienst zou betekenen, deed me toch even verslikken in mijn koffie. Bedankt daarvoor. Toen de seculiere beweging in het begin van de Arabische lente op straat kwam voor meer vrijheid was er immers ook geen sprake van een vrijzinnige revolutie, integendeel. Het waren voor het overgrote deel gematigde moslims die het beu waren dat hun staatsstructuren gebruikt werden om hun manier van denken te bepalen. Nu, België is geen dictatuur. Verre van zelfs. Maar ook hier in eigen land zien we dat die vrijheid niet is wat ze moet zijn. Het gaat daarbij ook niet om bagatellen. Dat de ene zijn vrijheid eindigt waar die van een ander begint, is een evidentie. Maar dat een ziekenhuis dat bijna volledig door de staat gefinancierd wordt iemands recht op euthanasie kan weigeren omdat dat tegen de katholieke principes van dat ziekenhuis is, moet je me toch eens uitleggen. Die verhalen zijn bijzonder schrijnend. Ze doen zich dagelijks voor en ze zijn allemaal een schending van de vrijheid van godsdienst. In het onderwijs zien we trouwens een gelijkaardig onrecht. De Belgische belastingbetaler hoest jaarlijks om en bij de 13 miljard aan middelen op die naar de financiering van ons onderwijs gaan. Op heden heeft het katholieke net een marktaandeel van rond de 70 procent. De leerlingen krijgen er katholieke godsdienst maar de andere levensbeschouwelijke vakken komen nauwelijks of niet aan bod. Hoe dat systeem nog spoort met de realiteit, het is een vraag waar ik geen antwoord op heb.

Levensbeschouwelijke diversiteit

Er zijn gelukkig ook oplossingen en daarin kan België een voortrekkersrol spelen. Niet enkel in de Benelux of Europa, maar wereldwijd. Ons land erkent als geen ander dat de levensbeschouwing, of die nu met of zonder god is, doorsijpelt in alle elementen van publiek beleid. Laat ons daarom bij al die raakvlakken (zoals ons zorgstelsel of ons onderwijssysteem) die fundamentele waarom-vraag stellen: waarom staan we toe dat een levensbeschouwing zo prominent aanwezig is in onze publieke voorzieningen? Indien het antwoord een schouderophaal of “dat het altijd zo geweest is” is, denk ik dat we weten wat we ermee moeten doen. Net zoals de fossiele brandstoffen nu baan aan het ruimen zijn voor iets dat duurzamer is, moeten we gaan naar publieke voorzieningen die beter voorbereid zijn op de toekomst. En of we het nu willen of niet, in die toekomst zal levensbeschouwelijke diversiteit een centrale rol spelen. Sterker nog, eigenlijk speelt die diversiteit nu al. Dat de besteding van publieke gelden moet voldoen aan de principes van transparantie en eerlijkheid lijkt me een evidentie. Toch?Tot slot concludeert Geybels nog dat het levensbeschouwelijke uit het publieke domein verbannen wordt. Laat dat het nu net niet zijn, integendeel. Er is immers nog een verschil tussen de mens, de maatschappij en de overheid. Het is enkel van die laatste dat we neutraliteit en fairplay verlangen. De scheiding tussen kerk & staat zal de levensbeschouwing niet uit het straatbeeld halen. Dat willen we ook niet. Dat het debat over levensbeschouwing in het straatbeeld zich aandringt, is duidelijk. Maar als die andere grote religie, voetbal bedoel ik, ons een ding heeft geleerd, dan is het wel dat een goede match vereist dat de scheidsrechter neutraal is.

Anton Van Dyck