Schoonheid voor de ziel

Schoonheid voor de ziel

6 januari 2020 / Column/Magazine

Column verschenen in deMens.nu Magazine jg9 nr1

Kurt Van Eeghem

Vele jaren gaf ik les op het conservatorium aan jongens en meisjes die onverschrokken hadden gekozen voor het moeilijke vak van toneelspeler. Hun traject begon met een lastige toelatingsproef, want er is maar plaats voor wie echt talent heeft – de selectie is onverbiddelijk. Elke les genoot ik van het heilige vuur waarmee de studenten de lange rit naar het podium op gang trokken.

Aan het eind van het traject bleef er telkens maar een klein groepje over, de rest had onderweg ontdekt dat het niet zou lukken. Pech. Het ‘neusje van de zalm’ vertrok richting publiek. En weer genoot ik van de gelukzalige blikken van de alumni en weer waardeerde ik de moed waarmee ze aan het professionele leven begonnen. Sommigen werden meteen opgemerkt en bewonderd. Op de cultuurpagina’s van kranten en weekbladen verschenen hun namen in kapitalen naast viersterrenrecensies. Anderen verging het minder, ze verdwenen in de coulissen. Dit vak is genadeloos.

Kunnen die bejubelde jongens en meisjes wel behoorlijk ‘leven’ van hun job? Zelden. Het aantal acteurs dat in relatieve weelde baadt, kan ik op de vingers van één hand tellen. Veel beroemde ‘gezichten’, spelers die zowat dagelijks de beeldbuis vullen, krasselen moeizaam naar het eind van de maand. Acteren in Vlaanderen is geen ‘vetpot’.

“Toneelspelen is een bloedmooi vak …”

En toch gebeuren er wonderen op onze podia. Ik zag voorstellingen van oud-studenten die beklijven, doen nadenken, doen lachen en huilen, of die de maatschappij vanuit een origineel standpunt bekijken en mij doen twijfelen. Die stukken zijn vaak zo goed gemaakt dat men in Parijs, New York en Tokio staat te springen om ze binnen te halen. Dan speelt mijn klas in verre vreemde theaters de pannen van het dak en hoor ik, via de sociale media, het applaus tot bij mij thuis klateren.

Als de tournee is afgelopen, de koffers vol lof, begint alles opnieuw. Je bent maar zo goed als je laatste prestatie. Uit het niets moet er dan weer een voorstelling worden geboren waarmee ze – wie weet – het succes kunnen overdoen. Artsen, ingenieurs, juristen en filologen leggen aan het eind van hun studies een examen af en worden vaak al op de schoolbanken door bedrijven gespot en binnengehaald. Jong talent is gegeerd in ons nijver landje aan de zee. Acteurs daarentegen leggen een leven lang elke avond een examen af. De jury, die we in die kringen ‘het publiek’ noemen, zit klaar om de duim hoog of laag te heffen. De druk stopt nooit. Het publiek is onverbiddelijk.

“… Het is voedsel voor geest en lichaam”

Toneelspelen is een bloedmooi vak. Het is spelen met gevoelens, voedsel voor geest en lichaam, schoonheid voor de ziel. Helaas plaatsen overheden dat levensnoodzakelijke vak in een economische omgeving. Toneelspelen kost een beetje geld. Niet veel, maak je niet druk, eerder heel weinig. Als die overheden een eerlijke afweging maken, zullen ze al snel merken dat de investering gering is. Alle economen zijn het erover eens: de ‘return on investment’ is enorm. Weinig sectoren doen beter.

Toch worden hardwerkende toneelspelers in het verdomhoekje gedrumd. “Het overheidsgeld dient een hobby”, toeteren politici. En die hobby stoort hen, omdat die verdomde acteurs het publiek laten nadenken over de maatschappij. Theater houdt het publiek een spiegel voor, het gaat heel vaak over zaken die politici liever verdoezelen. “En dat met ons geld.”

Shakespeare wist al in de zestiende eeuw waarom die spiegel gevaarlijk is. Hij leefde op het scherp van de snee. Sophocles schreef tweeduizend jaar eerder dat “de waarheid altijd het sterkste argument is”. Nu is de Wetstraat banger dan ooit voor dat argument. Met ‘newspeak’ doen zij net zo hard hun best om de waarheid te omzwachtelen. Kunst past niet in dat taaltje. Kunst is een spelbreker.

Ik geef geen les meer, maar weet dat ook dit jaar een stel spelbrekers aan de opleiding is begonnen. Waar ze de moed vandaan halen, is mij een raadsel. Maar dat ik zielsveel van hen hou, is een evidentie. Het zijn helden.