'Anoniem' is een vrouw

‘Anoniem’ is een vrouw

25 maart 2020 / Magazine/Van de bovenste plank

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg9 nr2. Lees hier meer recensies.

De strijd voor gelijke rechten

Jean-Jacques Amy, emeritus hoogleraar in de gynaecologie en verloskunde, tevens feminist en activist, heeft het in zijn boek ‘Anoniem’ is een vrouw over de rode draad in zijn carrière, namelijk het onrecht waarmee vrouwen te maken krijgen en de strijd voor gelijke rechten.

Ellen Vandevijvere

Een boek over vrouwenrechten, geschreven door een man?

Jean-Jacques Amy, emeritus hoogleraar in de gynaecologie en verloskunde aan de Vrije Universiteit Brussel, vindt zelf dat dit geen barrière hoeft te zijn. “Ik heb een hekel aan identitaire denk- en gedragspatronen, wat ook hun grondslagen zijn. (…) Waarden moeten noodzakelijkerwijze universaliteit beogen.” Dat hij activist en strijder voor gelijke rechten werd, ligt aan de confronterende ervaringen die hij als jonge gynaecoloog-verloskundige opdeed, en aan het onrecht waarmee vrouwen te maken kregen.

Zijn boek bestaat uit vier delen. De intrigerende titel ‘Anoniem’ is een vrouw verwijst naar een quote van de Britse schrijfster en feministe Virginia Woolf: “For most of history, Anonymous was a woman.”

Het begin is weinig opbeurend. Amy beschrijft per continent de verschillende vormen van geweld tegenover vrouwen. Zij dragen er vaak heel hun leven de gevolgen van. Niet alleen door het geweld zelf, maar ook nadien door de houding van hun familie, door minimaliserende gerechtelijke uitspraken, of door de media. Toch zie je ook veel vrouwen die hun rechten opeisen en zich verenigen.

Vervolgens gaat het boek over de strijd voor de depenalisering van vrijwillige zwangerschapsafbreking in België. De auteur verweeft zijn professionele ervaringen met de geschiedkundige feiten. Hij beschrijft het zeventien jaar lange en moeizame proces als een spannend verhaal, waarin je meeleeft met de artsen, verpleegkundigen en advocaten die zich mee in de strijd wierpen. Dit jaar, op 3 april 2020, viert de abortuswet in België haar dertigste verjaardag, maar tegelijk waarschuwt Amy ervoor dat men waakzaam moet blijven voor de extremistische stemmen van vandaag.

In het volgende deel schetst Amy het portret van een aantal voor hem iconische vrouwen die opkwamen voor meer vrouwenrechten, maar ook voor de hele samenleving, of die inspireren tot een sterker bewustzijn rond gelijkheid. “Vrouwenrechten zijn een materie die de héle samenleving aanbelangt en, op gelijke voet met de vrouwen, de mannen – die er baat bij hebben dat de status van alle vrouwen in de maatschappij optimaal is en dus tot rede moeten worden gebracht!”

In het laatste gedeelte van het boek bespreekt de auteur in chronologische volgorde de vrouwenemancipatie in België vanaf 1830. Zelfs nu blijkt dat de strijd nog lang niet is gestreden. Maar: “De strijd moet gelijktijdig worden aangeknoopt en/of geïntensiveerd tegen armoede, overbevolking, extreemrechts, godsdienstig obscurantisme. De status van de vrouw is bepalend voor het democratisch karakter van een maatschappij. Alleen wanneer volstrekte gelijkstelling is verwezenlijkt, kan er sprake zijn van een volwaardige ‘samenleving’.”

Voor wie interesse heeft in vrouwenrechten en in de strijd die vrouwen wereldwijd aangaan, is dit een erg boeiend boek. Het is jammer dat sommige citaten niet naar het Nederlands zijn vertaald, maar de verhalen die Amy beschrijft zijn beklijvend. Ze tonen aan hoe gewone mensen bijzondere levens leiden, met doorzettingsvermogen, moed en burgerlijke ongehoorzaamheid. Tussen de feiten door steekt hij zijn maatschappijvisie of -kritiek niet onder stoelen of banken. Het is dan ook een persoonlijk boek geworden.

‘Anoniem’ is een vrouw is ontstaan in het kader van de leerstoel Willy Calewaert. Die wordt jaarlijks onder auspiciën van deMens.nu georganiseerd door de VUB. Bedoeling is om maatschappelijke thema’s en het vrijzinnig humanistische gedachtegoed via onderwijs samen te brengen. Jean-Jacques Amy was leerstoelhouder in 2017.