Nieuws

Lessen voor de toekomst

Het hoger onderwijs in Vlaanderen kwam de laatste weken meermaals in de media. Er werden duidelijke signalen gegeven: zo schreven verschillende studenten een open brief gericht aan hun professoren, er kwamen zorgwekkende statistieken naar boven en een petitie werd meer dan 25.000 keer ondertekend. Ondertussen kwamen de Vlaamse overheid en de onderwijsinstellingen met enkele initiatieven om aan de bezorgdheden tegemoet te komen.

Joke Neels, Vincent Punie en Annouk Brebels
Jongerenconsulenten deMens.nu

Het jongerenteam van deMens.nu bevroeg een 20-tal studenten uit verschillende onderwijsinstellingen. De grootste bezorgdheden werden gebundeld. Uit de bevraging blijkt dat het semester in quarantaine een enorme impact heeft gehad op hun mentale gezondheid, het verdere verloop van hun opleiding en hoogst waarschijnlijk ook op hun beroepscarrière. Wij willen graag enkele bevindingen meegeven.

Bikkelharde periode

De volgende signalen werden opgetekend: een gevoel van isolatie, een verhoogde werkdruk, stress, concentratiemoeilijkheden en problemen om hun dagen te structureren. Het lijken wel de kwaaltjes waar de hele bevolking aan leed in deze coronaperiode, maar we kunnen deze signalen niet over dezelfde COVID-kam scheren. We spreken niet enkel over leven in coronatijden, we spreken ook over studéren in coronatijden. Vele mensen kijken terug naar hun studententijd door een nostalgische bril: de vrijheid, de opwinding, het avontuur! Met de jaren vergeten we maar al te snel dat het ook een bikkelharde periode was. Jezelf tot het uiterste duwen en nog wat verder, continu stress, schiftingsvakken, faalangst, vage opdrachten waar je dan gewoon ‘iets mee moet doen’.

Bij elk examen, elke paper, elke taak, zéker elke thesis leggen studenten zich een enorme druk en prestatiestress op. Dat is hoe het nu eenmaal gaat. Ze werken aan hun toekomst en ze werken er hard aan.

Dit keiharde werken wordt gecompenseerd door keiharde ontspanning. Elke dag nieuwe mensen kunnen ontmoeten, allerlei groepen vinden waar je jezelf kan ontdekken en herontdekken. Iedere week nieuwe dingen leren die je uitdagen, die je veranderen, die je deelt met studiegenoten en waarover je kan debatteren, filosoferen, connectie vinden. Een feest bouwen met vrienden, want je kunt gewoon bijna niet anders dan die stress er eens goed uitshaken. Nu, in tijden van isolatie, valt net dat deel dat de druk draaglijker maakt, weg.

Op snelheid gepakt

De studenten gaven nog verschillende andere redenen waarom de lockdown een extra zware impact op hen had. Het waren er veel, maar we schuiven nu graag twee cruciale factoren naar voor: de kwaliteit van het afstandsonderwijs en de sociaaleconomische kwetsbaarheid van studenten.

Toen de pandemie België half maart dwong tot ingrijpende maatregelen dienden ook lesgevers zich aan de virtuele technologieën aan te passen. De universiteiten en hogescholen zijn hier op snelheid gepakt. Maar de leerstof is vaak niet in het keurslijf van het afstandsonderwijs te persen.

Kan je bijvoorbeeld een taal wel leren spreken via Skype of Zoom? Wat met de praktijkkennis die je opdoet in een lab of op excursie?

Bovendien hebben aan de universiteiten veel professoren nauwelijks of geen pedagogische training genoten. Dit is vaak geen doorslaggevend criterium voor hun aanstelling. Gelukkig hebben velen van hen een natuurlijk talent voor lesgeven, of doen er alles aan om hun cursussen, powerpointpresentaties en colleges begrijpelijk over te brengen. Anderen hebben het hier moeilijker mee en in een onverwachte situatie als deze kan dit tot extra verzuchtingen bij de studenten leiden.

Bezorgd

Nog bezorgder zijn wij (en de bevraagde studenten) om de studenten die zelf hun studies en/of kot moeten bekostigen, die hun (studenten)job zagen wegvallen, of die thuis geen geschikte studie-omgeving hebben. Het leven is voor niemand een ponykamp geweest de afgelopen periode, maar zij lopen het meeste risico om hun welverdiende, bloed-zweet-en tranen-diploma dat net binnen handbereik was te zien wegfladderen.

Studenten maken zich – terecht – heel veel zorgen over hun toekomst. Ze stellen zich vragen over de waarde van hun coronadiploma, als ze dit al halen. En niet altijd hebben ze de luxe om hun jaar te mogen overdoen. Ook verspelen ze misschien kansen op de arbeidsmarkt. De aanpak van zowel de student als de onderwijsinstelling moet na de eerste shock van de quarantaine herbekeken worden.

Hieronder enkele nuttige tips/ideeën van de studenten die we bevraagd hebben:

•  Zet extra in op inzicht. Vervang praktijkopdrachten, excursies, stages enzovoort niet door examens over feitenkennis, maar maak de vervangtaken zo zinvol en inzichtelijk mogelijk, want dit zal   een weerslag hebben op de waarde van hun diploma.
•  Geef zoveel mogelijk duidelijkheid over de verwachtingen en de wijze van examineren.
•  Sta open voor opties, voor feedback, voor opbouwende kritiek van studenten en ga er samen mee aan de slag.
•  Kijk verder dan een vak en probeer werkdruk draaglijk te houden over de gehele opleiding, dus over meerdere vakken heen.
•  Kijk met een even kritische blik naar de kwaliteit van het afstandsonderwijs als er gekeken wordt naar de coronataken en -examens van de studenten.

Uiteraard willen we ook belichten dat er al verschillende stappen zijn ondernomen om de situatie van studenten te verbeteren. Denk bijvoorbeeld aan het nooddecreet voor het hoger onderwijs dat o.a. de verlenging van het academiejaar regelt en onlangs ook de beslissing om studenten overmacht te laten inroepen bij evaluaties en examens, waardoor zij hun leerkrediet of studietoelagen kunnen behouden. Men probeert zalen/ruimtes ter beschikking te stellen en zo studenten toch een plaats te geven in de blok.

Maar we kunnen beter

Het is stilletjes aan tijd om terug te blikken op het afgelopen chaotische semester en er lessen uit te trekken voor de toekomst. Het systeem en de kwaliteit van de gegeven vervangtaken en -examens moeten grondig geëvalueerd worden.

Er moeten plannen komen voor het volgende academiejaar, plannen om – binnen de maatregelen – op een vernieuwde manier met hoger onderwijs om te gaan. Zo kunnen we meer voorbereid inzetten op afstandsonderwijs – in de mate dat dit kan – maar ook op essentiële onderwijs- en sociale activiteiten op de campus.

Een van de mooiste dingen aan ons land – toch volgens ons – is ons vooruitstrevend, democratisch onderwijs, waar we decennialang inspanningen voor geleverd hebben, waar we voor gevochten hebben en nog steeds voor vechten. Laten we dus vooral in gedachten houden dat ook hier de meest kwetsbaren het ergst zullen lijden onder de maatregelen en zij het eerst zullen uitvallen.

De ‘veil of ignorance’ is hét principe om ons hoger onderwijs van de toekomst te organiseren, als we willen dat iédereen er van kan (blijven) genieten.

Dit stuk is gebaseerd op een 20-tal getuigenissen van studenten aan de VUB, KU Leuven, UGent, Erasmushogeschool Brussel, UAntwerpen en UHasselt. Er werd gezorgd voor diversiteit op het vlak van studierichtingen en –jaren.

foto’s © Shutterstock