Nieuws

UPDATE 10/05: lees hier de open brief en teken hier de petitie.

Samen met Centre d’Action Laïque roept deMens.nu op om een Europees besluit te ondersteunen voor de opheffing van patenten op Covid-19-vaccins. Voor humanisten is een situatie waarin commerciële belangen de ongelijkheid versterken onmogelijk.

In december 2020 hebben India en Zuid-Afrika in de World Trade Organization de leiding genomen van een groep van een zestigtal landen uit het Globale Zuiden om de opheffing van patenten op Covid-19-vaccins te vragen. De farmaceutische industrie is tegen. Gisteren heeft Duitsland de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, zelfs op de vingers getikt omdat zij de discussie over de kwestie wou openen.

Een algemeen punt: patenten zijn ongetwijfeld nodig om innovatie in de farmaceutische industrie aan te scherpen. Zij beschermen de intellectuele eigendom over uitvindingen voor (doorgaans) twintig jaar. De ontwikkeling van nieuwe medicijnen duurt lang (gemiddeld zo’n 12 jaar) en vraagt grote investeringen. Er is dus een redelijke geldigheidsduur van de patenten nodig om een gunstige kosten-batenbalans te treffen. DeMens.nu en het Centre d’Action Laïque nemen dan ook geen algemene positie in over de vraag of die geldigheidsduur algemeen gesproken voor redelijk kan doorgaan (ook in niet-coronatijden is er veel behartigenswaardige kritiek op de TRIPS-akkoorden van de WTO waarin de internationale afspraken over patenten zijn vastgelegd).

De argumenten om de patenten op meer bepaald Covid-19-vaccins op te heffen zijn echter doorslaggevend en gaan de globale rechtvaardigheid aan. Er is de kwestie van de rechtvaardige toegang tot de voordelen van nieuwe technologie die in dit geval van wereldwijde pandemie ook vitaal is. De rijke landen kunnen zich die toegang kopen. Daarentegen bereiken de vaccins het Globale Zuiden traag en in onvoldoende mate. De menselijke drama’s in India, Ecuador, Brazilië … zijn te volgen op onze schermen. Er zijn ook hele gebieden waar de plaag zwijgend wordt ondergaan door de bevolking, verzwegen door hun overheden. Opheffing van de patenten zou toelaten om de productiemogelijkheden (een nauwe flessenhals) in het Zuiden aan te zwengelen. Daarvoor is zelfs méér nodig dan alleen de opheffing van de patenten: ook daadwerkelijke productiehulp is aangewezen.

De farma-industrie schermt in dit geval ook ten onrechte met het argument dat patenten nodig zijn om een faire vergoeding voor geleverde inspanning te kunnen bekomen. De kosten voor de ontwikkeling van de technologie zijn voor het overgrote deel gedragen door publieke onderzoeksinstellingen en regeringen hebben veel méér dan de nodige dosissen gekocht vóór de producten er zelfs maar waren. Er was geen marktrisico voor deze vaccins.

Het klassieke argument van de farmaceutische industrie gaat hier dus niet op. De innovatie is er niet gekomen dankzij de patentbescherming en de kosten-batenbalans was al positief voor het eerste vaccin van de productiebanden rolde. Daar komt nog bij dat de prijszetting voor deze vaccins (met een voorgenomen prijsvermenigvuldiging in de nabije toekomst) niet beantwoordt aan gebruikelijke marktmechanismen. Een (te) hoge prijs kun je niet echt weigeren als er zoveel levens van afhangen. Het is, met de uitdrukking uit een gekende film,  “an offer you can’t refuse”.

Ten slotte is er ook een egoïstisch argument voor opheffing van de patenten: zolang niet iedereen beschermd is, is niemand beschermd, luidt het bij de WHO. Als we onszelf willen beschermen, moeten we voor de vaccinatie van de wereldbevolking ijveren. De globale mobiliteit zal nieuwe varianten van het virus blijven aanvoeren of we zullen zelf naar die besmettingshaarden reizen. We moeten de ander het vaccin gunnen om onszelf te beschermen.

Centre d’Action Laïque en deMens.nu vragen daarom de Europese Unie om het voorstel van India en Zuid-Afrika te steunen. Hef de beperking op, zodat landen zelf in alle veiligheid vaccins kunnen produceren en deze voor zoveel mogelijk mensen toegankelijk maken.

Freddy Mortier, voorzitter deMens.nu

Véronique De Keyser, voorzitter Centre d’Action Laïque