Nieuws

De link tussen darmen en hersenen

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg14 nr1. Lees hier meer artikels over ‘eten’.

Vroeger vond men gezonde voeding vooral belangrijk omdat ze bijdroeg tot een gezond lichaam en gewicht. Intussen weet men dat ook onze mentale gezondheid ervan afhankelijk is. De laatste jaren neemt het onderzoek naar het verband tussen voeding en welzijn toe. Ook onze darmflora speelt daarbij een essentiële rol. Darmbacteriën kunnen chemische processen in de hersenen beïnvloeden, en dus ook onze gevoelens en ons welbevinden.

Wendy Serraris

Aandacht voor mentale gezondheid

De eerste vraag die we ons stellen, is: wat is gezonde voeding? Onderzoekers van onder meer The National Library of Medicine, de grootste medische bibliotheek ter wereld, zochten antwoorden op die vraag en verzamelden alle relevante medische literatuur ter zake. Ze vonden dat een aantal stoffen ertoe bijdragen dat iemand minder last van depressieve gevoelens heeft. Selenium, vitaminen B en D, omega 3-vetzuren, antioxidanten, foliumzuur … zorgen allemaal voor een groter gevoel van algemeen welzijn.

Alcohol, geraffineerd en bewerkt voedsel, verzadigde vetten, koffie en energiedrankjes veroorzaken dan weer vaker depressieve gevoelens. Daarnaast is het aan te raden om overgewicht te vermijden, aangezien hormonale en immunologische veranderingen bij mensen met overgewicht de kans op depressieve klachten verhogen.

Uit verschillende studies komt ook naar voren dat kinderen, adolescenten en volwassenen andere stoffen (en dus andere voeding) nodig hebben voor hun mentale welzijn. Zo voelen jongvolwassenen zich gelukkiger door af en toe rood vlees en gevogelte te eten, terwijl dat bij dertigplussers niet het geval is. Die vleessoorten stimuleren de afgifte van dopamine en serotonine, dus waarschijnlijk is het brein van jongvolwassenen gevoeliger voor die stoffen. Volgroeide volwassenen hebben dan weer meer baat bij het eten van veel groenten en fruit, voeding die rijk is aan antioxidanten. Met de veroudering neemt de vorming van vrije radicalen toe, dus heeft het lichaam meer antioxidanten nodig.

De onderzoeken rond voeding en mentale gezondheid focusten tot voor kort vooral op voedingspatronen in het algemeen en op omega 3-vetzuren, ook bekend als n-3-vetzuren. Momenteel is er voor veel hypothesen nog geen sterk bewijs.

Maar wat bijvoorbeeld wel al zeker is, is dat n-3-vetzuren bij kinderen een gunstig effect op ADHD-symptomen hebben. Bij volwassenen kunnen diezelfde n-3-vetzuren depressieve klachten verzachten en is het duidelijk dat een gezond eetpatroon in het algemeen de kans op depressieve gevoelens verlaagt. Er werd ook al heel wat onderzoek verricht naar een mogelijk verband tussen voeding en ASS of autismespectrumstoornis, maar daartussen werden geen associaties gevonden. (lees verder onder de foto)

Van theorie naar praktijk

Dankzij alle onderzoeken weten we nu wel welke voedingsstoffen goed voor ons zijn, maar die kennis in de praktijk omzetten is nog niet zo eenvoudig. Je moet namelijk weten in welke voeding je die stoffen vindt en dat is niet altijd even makkelijk. Iemand die de oefening voor ons deed, is psychologe Laura Joosten. Zij ging op zoek naar welke voeding een gunstig effect op ons mentale welzijn heeft en schreef er het boek #Happyfood over.

In haar werk geeft Joosten een overzicht van twaalf voedingsstoffen die goed voor ons zijn: n-3-vetzuren, vitaminen A, B1, B6, B9, B12 en C, zink, ijzer, magnesium, kalium en selenium. Ze vertelt in welke voedingsproducten we die kunnen vinden en stelde met die producten vijftig recepten samen. Heel algemeen komt het erop neer dat een mediterraan dieet het best voor ons is: (vette) vis en schelpdieren, veel groenten en fruit, zaden, noten en peulvruchten, volkorenproducten en af en toe een stukje vlees.

Van darmen naar hersenen

Onderzoek van de laatste jaren legt de focus op de ‘gut-brain axis’ of de hersen-darm-as, de directe verbinding of het communicatiekanaal tussen onze darmen en onze hersenen. Onze darmen worden wel eens ons tweede brein genoemd. In de darmen bevindt zich het microbioom, een verzameling bacteriën, schimmels en virussen.

Darmbacteriën kunnen in nuttige en schadelijke bacteriën worden onderverdeeld en in een gezond microbioom zijn die twee met elkaar in evenwicht. De binnenkant van de darmwand is in dat geval volledig met bacteriën bezet. Schadelijke bacteriën kunnen zich dan niet vermenigvuldigen, omdat er geen ruimte is voor nieuwe bacteriën. Zo blijft het evenwicht in stand.

Bacteriën hebben verschillende functies, onder meer voor de spijsvertering zorgen en het immuunsysteem versterken. Een minder gekende functie, waarnaar men nu vooral onderzoek doet, is dat bacteriën ook signaalstoffen of neurotransmitters aanmaken, stoffen die helpen bij de overdracht van signalen tussen de zenuwcellen naar de hersenen.

Voorbeelden daarvan zijn serotonine, dopamine en gamma-aminoboterzuur of GABA, drie stoffen die erg belangrijk zijn als het over ons mentale welzijn gaat. Zo wordt maar liefst negentig procent van alle serotonine in de darmen aangemaakt, de rest in de hersenen.

Onze darmen hebben als enige orgaan in ons lichaam een eigen zenuwstelsel, het enterische zenuwstelsel dat in de wanden van het gehele maag-darmkanaal ligt, van de slokdarm tot de anus. Via de nervus vagus, een zenuwbaan die de hersenen onder andere met de darmen verbindt, is er een uitwisseling van informatie tussen het enterische zenuwstelsel en het centrale zenuwstelsel in de hersenen.

Ook daarbij spelen bacteriën een rol. Sommige van de neurotransmitters die ze aanmaken, zorgen ervoor dat de informatie via de nervus vagus de hersenen bereikt. Met andere woorden, darmbacteriën kunnen chemische processen in onze hersenen beïnvloeden, en dus ook ons gedrag en onze gevoelens. Onderzoek wees bijvoorbeeld al uit dat mensen met een depressie een minder grote variatie aan darmbacteriën hebben.

Belang van gezonde darmflora

Belangrijke voedingsstoffen voor onze darmen zijn prebiotica, fermenteerbare vezels die als voeding dienen voor de bacteriën in onze darmen, waardoor ze in energie worden omgezet. Die vezels vinden we in plantaardige producten zoals groenten en fruit, graanproducten, noten, peulvruchten … En uiteraard, hoe meer verschillende soorten van die plataardige producten je eet, hoe groter de diversiteit aan darmbacteriën.

Naast prebiotica zijn ook probiotica erg belangrijk. Probiotica zijn zelf levende bacteriën. We vinden ze in gefermenteerde producten zoals kefir, yoghurt, parmezaan …

Antibiotica, de naam zegt het zelf, zijn dan weer desastreus voor onze darmflora. Ze doden namelijk bacteriën en helaas niet alleen de schadelijke, maar ook de nuttige bacteriën in de darmen. Daardoor ontstaan er lege plekken op de darmwand, wat ervoor zorgt dat schadelijke bacteriën, zoals eerder al aangegeven, zich kunnen vermenigvuldigen.

Naast het feit dat sommige bacteriën resistent worden voor antibiotica, is dat dus ook een reden om niet te snel antibiotica te nemen. Want een gezonde darmflora draagt zowel bij aan je fysieke gezondheid als aan je mentale welzijn.

Foto bovenaan © Shutterstock.com