Nieuws

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg7 nr3

In Vlaanderen heeft zeventien procent van de jonge sporters te maken met seksueel grensoverschrijdend gedrag en zes procent is slachtoffer van zwaar seksueel misbruik. Die verontrustende cijfers komen uit een onderzoek van Tine Vertommen. In 2017 werd ze doctor in de medische wetenschappen met het proefschrift Interpersonal Violence Against Children in Sport.

Joke Goovaerts

Tine Vertommen is onderzoeker en docent aan de Thomas More hogeschool in Antwerpen, waar ze deel uitmaakt van de expertisecel Toegepaste Forensische Psychologie. Sinds 2015 is ze coördinator voor Vlaanderen van Voice, een internationaal project dat in acht Europese landen seksueel misbruik in de sport onderzoekt. Dat was ook het thema van haar lezingenreeks als titularis van de Leerstoel Willy Calewaert 2018.

Seksueel grensoverschrijdend gedrag ten aanzien van kinderen, dat is geen vanzelfsprekend onderwerp?

Neen, inderdaad. Toen ik moraalwetenschappen en criminologie aan de Vrije Universiteit Brussel studeerde was dat helemaal geen topic. Maar het onderwerp triggerde mijn aandacht. Ik had het boek Human Rights in Youth Sports van Paulo David gelezen. Hierin worden allerlei schendingen van kinderrechten in de (top)sport en topsportwereld besproken. Ik heb op internationaal niveau gezwommen en ook al heb ik zelf niets ervaren, ik herkende wel een aantal risico’s. De druk, de gevoeligheden en het normaliseren van bepaalde gedragingen die in dit standaardwerk aan bod komen, openden mij de ogen. Verder was er ook een onderzoek aan de Katholieke Universiteit Leuven bij de sportkotstudenten over de perceptie van seksuele intimidatie en misbruik en over hoe vaak ze ermee in aanraking kwamen in een sportcontext. Ik heb dat voor mijn masterproef herhaald bij VUB-studenten en het was duidelijk dat veel studenten hiermee geconfronteerd werden. Met die data hebben we in 2007 de politiek proberen wakker te schudden, maar dat is niet gelukt. Het Sport voor Allen-beleid dat louter op de positieve aspecten focust, had destijds nog geen oog voor die gevoeligheden.

Hoe definieer je seksueel grensoverschrijdend gedrag?

Je hebt verschillende definities. Seksueel geweld kan heel eng gedefinieerd worden. In het strafrecht worden vier groepen van seksuele delicten benoemd: aanranding van de eerbaarheid, verkrachting, openbare zedenschennis en aanzetten tot ontucht. Echter, seksueel grensoverschrijdend gedrag omvat meer dan dat en wij kozen ervoor om een breder begrip te hanteren. Als koepelterm gaat seksueel grensoverschrijdend gedrag over elke vorm van seksueel gedrag – verbaal, non-verbaal of fysiek – dat door de ontvanger als ongewenst wordt ervaren. Dit gaat over seksueel getinte moppen of opmerkingen, ongewenste aanrakingen, seksuele betastingen, aanranding en verkrachting.

Zijn er verschillen in het onderzoek tussen mannen en vrouwen?

Aanvankelijk dachten we dat het vooral vrouwelijke sporters overkwam, maar uit het onderzoek blijkt dat de prevalentie bij jongens en meisjes even hoog is. Wel is het zo dat jongens en mannen over het algemeen minder geneigd zijn om officieel aangifte of melding te doen. Het taboe is groter, seksuele gedragingen worden genormaliseerd of gebagatelliseerd.

Weet je welke impact seksueel grensoverschrijdend gedrag op slachtoffers heeft?

Die vraag was de inzet van het Voice-project dat door de Europese Unie wordt gefinancierd. Als broodnodige aanvulling op de beschikbare prevalentiecijfers wilden we meer inzicht verschaffen in de dynamieken en impact bij de slachtoffers. We kozen voor een narratieve methode en luisterden naar hun levensverhaal. Dat is een heel andere manier om naar de problematiek te kijken, want dan krijg je de beleving van die mensen, het volledige verhaal: de mateloze ambitie in de sport, het plezier, de nauwe banden die ontstaan … Dit is zinvol om te zien hoe zij het verhaal construeren. Nadien wordt er van al die interviews een thematische analyse gemaakt om zo een beter beeld van de problematiek te krijgen.

Je onderzoek heeft tot doel taboedoorbrekend te zijn, maar dient ook om preventief op te treden?

Ja, op basis van die getuigenissen wensen we nieuw preventiemateriaal te ontwikkelen of bestaand materiaal te verbeteren. De beleidstools die voorhanden zijn in de Vlaamse sportsector – zie www.sportmetgrenzen.be – zijn kwalitatief hoogstaand, maar worden nog te weinig geïmplementeerd. Mijns inziens kunnen, door toevoeging van getuigenissen, de interesse en het begrip vergroten. De getuigenissen bewezen reeds hun nut door de politieke aandacht. Hierdoor besliste minister van Sport Philippe Muyters om een aantal beleidsmaatregelen voortaan verplicht te maken bij elke Vlaamse sportfederatie.

“Ik vind erkenning van slachtoffers enorm belangrijk. Ze verdienen een stem in de samenleving”

Zo heeft je wetenschappelijk onderzoek rechtstreeks invloed op het beleid?

Ja, en dat maakt mijn werk erg bevredigend. Vroeger werkte ik voornamelijk met cijfers en nu met mensen. Ik vind erkenning van slachtoffers enorm belangrijk, niet alleen voor hen, maar ook voor de grote groep slachtoffers die er niet mee naar buiten durft te komen. Ze verdienen een stem in de samenleving en ze leveren een positieve bijdrage aan een veiligere toekomst voor onze kinderen. Het is prachtig voor een wetenschapper om hieraan mee te werken. Daarom zeg ik: “Dit onderzoek is echt mijn passie!”