Nieuws

De Nacht van de Vrijdenker, het filosofiefestival dat toonaangevende denkers uit binnen- en buitenland samenbrengt rond vragen die ertoe doen, groeide op vier jaar tijd uit tot het grootste filosofiefeest in Vlaanderen. Voor de vijfde jubileumeditie komt niemand minder dan Steven Pinker naar Gent. Een niet te missen event voor alle vrijdenkers!

Verdieping op het scherpst van de snee

Hoe staan we ervoor bij het ingaan van het Antropoceen, het tijdperk waarin de gevolgen van menselijke activiteit zich overal doen gelden?  Dat zorgt bij veel mensen voor een groeiend gevoel van onbehagen in de moderniteit. Terecht, of moeten we het onbehagen counteren en blijven vertrouwen op Verlichting en vooruitgang? Wat is de toekomst van de mens, loert de robo sapiens om de hoek? Heeft rationaliteit nog een toekomst in een irrationele wereld? Hoe leiden we ons leven in een steeds digitaler wordende omgeving?  Hoe gaan we om met religie, identiteit, de macht van het algoritme, de roep om mensverbetering? Vragen waarvan je hoofd gaat duizelen.

Meer dan dertig filosofen, wetenschappers en opiniemakers laten hun heldere denkkracht los op al deze thema’s – en nog veel meer – in lezingen, interviews, panelgesprekken en debatten. De Nacht brengt een wervelwind aan stimulerende inzichten, opent nieuwe perspectieven en biedt verdieping op het scherpst van de snee. Ontregelend en ontwarrend.

Steven Pinker

Absolute headliner dit jaar is de Amerikaanse psycholoog en bestsellerauteur Steven Pinker.

Steven Pinker is een van de bekendste en invloedrijkste intellectuelen ter wereld. Hij is professor aan de universiteit van Harvard, gespecialiseerd in cognitiewetenschap, taalkunde en evolutionaire psychologie. Daarnaast schreef hij een tiental wetenschappelijke boeken voor een breed publiek. The Blank Slate en The Better Angels of our Nature werden wereldwijde bestsellers.

Hij stelt op de Nacht van de Vrijdenker zijn nieuwste boek voor: Enlightenment Now: The Case for Reason, Science, Humanism, and Progress. De Nederlandse versie verschijnt in oktober bij Atlas Contact als Verlichting nu. Een pleidooi voor rede, wetenschap, humanisme en vooruitgang. Zijn bezoek aan Gent wordt de enige boekvoorstelling in de Lage Landen.

Verlichting nu

Als je de krant leest zou je het niet zeggen, maar volgens Pinker is de toestand van de mensheid beter dan ooit. Mensen leven gelukkiger, gezonder, langer … Alle onheilsprofeten ten spijt, is er volgens hem reden voor vooruitgangsoptimisme.

Dat hebben we, aldus Pinker, te danken aan de Verlichting en haar project gebaseerd op rede, wetenschap en vooruitgang. En hoewel de problemen die ons vandaag bedreigen reëel zijn, liggen de oplossingen in diezelfde Verlichting.

De Verlichtingswaarden en -methodes kunnen ons bovendien wapenen tegen die aspecten van de menselijke natuur waar demagogen en populisten al te graag misbruik van maken: tribalisme, stamdenken, nationalisme, autoritarisme, magisch denken en dehumanisering.

Vergis u echter niet: Pinker is geen naïeve feelgoodoptimist. Hij pleit voor slimme, nuchtere  positiviteit. De term ‘optimisme’ bevalt hem zelfs niet zo zeer. Zoals hij in een recent interview in Knack beweerde, is de aanname dat alles altijd beter wordt, even irrationeel dan de overtuiging dat alles definitief om zeep is. Toch leverde zijn boek hem een storm aan kritiek op, net als bij zijn vorige werk Ons betere ik (The better angels of our nature).

Daarin zette hij uiteen hoezeer het geweld doorheen de geschiedenis alsmaar afneemt – zelfs met de extreem gewelddadige twintigste eeuw net achter de kiezen. Door deze stellingen geldt Pinker in het huidige intellectuele klimaat als een echte dwarsdenker, ideaal voor een Nacht van de Vrijdenker.

En verder

In een tijdperk van oprukkend populisme, antiverlichtingsdenken en met een wetenschapsontkenner als Trump op de presidentsstoel van de machtigste natie ter wereld, denken we na over de kracht van rationaliteit en de rede als wapen tegen de uitdagingen waar we in de eenentwintigste voor staan. Niet alleen over de mogelijkheden, maar ook over de bedreigingen en de beperkingen ervan.

Ook de toekomst van de mens eist onze aandacht op: technologische ontwikkelingen bevinden zich immers steeds vaker aan de grens van de mens. Implantaten in het brein verschuiven onze cognitieve grenzen, protheses en exoskeletten herdefiniëren de zintuiglijke grens tussen mens en wereld, en CRISPR-CAS doorbreekt de grenzen van de maakbaarheid van de mens. Moeten we de mens tegen deze technieken beschermen of omarmen we de transhumanistische ambitie om een verbeterde opvolger van de mens te realiseren?

Ook de huidige technologische revolutie op gebied van AI, robotica en automatisering roepen een hele hoop filosofische en ethische vraagstukken op waar we natuurlijk niet aan voorbij kunnen gaan. Of het feit dat ons leven zich alsmaar meer online lijkt af te spelen: het digitale zit nu overal om ons heen. Hoe moeten we daarmee omgaan?

Maatschappelijke kwesties

Actuele, prangende kwesties verdienen aandacht die verder gaat dan de waan van de dag. Komen aan bod: (de)radicalisering, terrorisme, religie, identiteit.

Het concept identiteit is namelijk niet meer weg te denken uit onze maatschappelijke discussies. In het kielzog daarvan volgen begrippen als intersectioneel denken, erkennen van privileges en dekolonisering. Voorstanders wijzen op de onontbeerlijkheid om vanuit deze concepten aan maatschappijkritiek te doen en heersende narratieven te deconstrueren. Tegenstanders – ook vanuit links-progressieve hoek ­­– wijzen erop dat deze vorm van maatschappijkritiek zijn doel voorbijschiet en het onmogelijk maakt op zoek te gaan naar een gemeenschappelijke basis van humaniteit. Een kritiek die vanuit deze uitgangspunten vertrekt zou verdelen in plaats van verbinden en dus contraproductief zijn. Wie heeft het bij het rechte eind?

Filosofie als gids voor het dagelijks leven

Een filosofiefestival is natuurlijk niet compleet als het ook niet zou laten zien hoe filosofie een gids kan zijn voor het dagelijks leven: praktische filosofie dus, die je kan helpen zin te geven aan je bestaan.

In workshops en andere interactieve randactiviteiten is er tenslotte gelegenheid genoeg om zélf filosofisch aan de slag te gaan.

Praktisch

De Nacht van de Vrijdenker is op 10 november in de zalen van het muziekcentrum De Bijloke en het KASK in Gent.

Met onder meer: Steven Pinker, Philipp Blom, Johan Braeckman, Alicja Gescinska, Raymond Tallis, Julian Baggini, Susan Blackmore, Peter-Paul Verbeek, Katrien Devolder, Katleen Gabriels, Caroline Pauwels, Hans Schnitzler, Mark Coeckelberg, Luc Steels, Bram Vanderborght, Jamila Channouf, René ten bos, Ignaas Devisch, Jean Paul Van Bendegem, Miriam van Reijen, Alexander Roose, Montasser AlDe’emeh, Kristien Hens, Floris Van den Berg, Tomas Serrien, Paul Cliteur, Maarten Boudry. Uitpuffen kunt u op onze filosofa, en nadien is er gelegenheid om de Nacht af te sluiten op de afterparty.

Alle info en tickets: www.nachtvandevrijdenker.be