Nieuws

Het socialiserende aspect van muziekfestivals

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg6 nr3

Een festival is een allesomvattende belevenis, waar de verbondenheid met en tussen het publiek centraal staat. Festivals hebben een socio-economische betekenis: ze dragen bij aan de sociale cohesie en brengen tegelijkertijd geld op. Voor ervaringen met Pukkelpop, het jaarlijkse muziekfestival in Hasselt, gingen we te rade bij Chokri Mahassine, organisator van het festival, en Joske Dolmans, medewerkster van het huisvandeMens Hasselt. Of zoals Chokri het formuleert: “Sinds 2011, na het drama en de storm die we hebben meegemaakt, is er een gevoel ontstaan tussen ons en het publiek … We are Pukkelpop … We zijn Pukkelpoppers.”

Evelien Vandenbuscche

Ontstaan en groei

Pukkelpop is ontstaan door en voor jongeren. Een klein, lokaal gebeuren groeide uit tot het grootste alternatieve openluchtfestival van België. Van een eendagsfestival naar meerdere dagen en verschillende podia om de bezoekers de tijd van hun leven te bezorgen. Chokri: “Vroeger was er een duidelijke afbakening tussen alternatieve en populaire muziek, vandaag is dat veel minder het geval. Heel wat genres en stijlen vloeien in elkaar over. Voor Pukkelpop is er nog altijd maar één label dat daarbij van belang is en dat is kwaliteit. Authenticiteit en kwaliteit primeren boven commercie. Dat geldt trouwens voor het hele festival: invloeden en bijdragen van sponsors zijn immers nog steeds vrij beperkt. We houden graag vast aan onze eigen identiteit. Pukkelpop staat voor een rijk gevulde affiche in tal van genres, met naast de gevestigde waarden ook heel wat aandacht voor nieuw talent. En daar blijven we voor gaan. Die pioniersrol, het eeuwige ontdekken, maakt deel uit van het Pukkelpop-DNA. Nirvana, Radiohead, Coldplay, Amy Winehouse en Anderson .Paak zag je in België eerst op Pukkelpop!”

De Humanistische Jongeren Leopoldsburg, onder wie Chokri, waagden zich er in 1985 aan om een festival te organiseren. Hun eigen clubhuis, De Pukkel, inspireerde hen tot de naam Pukkelpop, want als er één iets is dat jongeren verbindt, dan zijn het wel pukkels. Chokri: “Ik laat me graag en veel inspireren door jongeren, dat werkt verrijkend. Ik ga nog altijd naar Jeugdhuis Plug-in, van waaruit we Pukkelpop destijds hebben opgestart. En we onderhouden binnen onze organisatie goede contacten met jongerenbewegingen, jeugdhuizen, concertzalen, Studio Brussel enzovoort. We volgen ook de sociale media en andere online blogs op de voet om de vinger aan de pols te houden.”

Iedereen welkom

Festivals bezoeken is tegenwoordig een hype: men wil erbij horen en laat er zelfs een vakantie voor varen. Het is een onderdeel van het jong-zijn, maar is niet meer exclusief voor de jeugd. Bezoekers zijn zowel jongeren als ouderen. Festivals zijn intussen meer intergenerationeel geworden, dankzij de verkleining van de generatiekloof. Pukkelpop probeert alle generaties tevreden te stellen. Chokri: “Het belangrijkste criterium daarbij is dat je moet proberen om hedendaags te zijn voor iedereen. Voor jongeren betekent dat inspelen op nieuwe stromingen en genres. Zo merken we vandaag bijvoorbeeld de steile opmars van urban. Het zou dom zijn om je daar dan niet door te laten beïnvloeden. Voor de oudere festivalgangers blijven de meer klassieke genres erg belangrijk. We proberen met Pukkelpop een gezonde mix te brengen waar iedereen zich wel ergens in kan vinden.”

Festivals zijn meer commercieel en minder ideologisch geworden. Toch is de humanistische gedachte nog voelbaar, namelijk in het geloof in gelijkheid en solidariteit. Chokri: “Ik ben van het principe dat je als organisatie nooit ideologisch getint mag werken. Op Pukkelpop is iedereen welkom: alle godsdiensten, welke geaardheid ook, blank of zwart, iedereen! Onze samenleving is multicultureel, en je moet iedereen respecteren. Die vorm van progressief denken onderschrijf ik al sinds mijn begindagen bij de Humanistische Jongeren Leopoldsburg en dat is nu gelukkig nog altijd het geval!” Ook deMens.nu is op het festival aanwezig met een stand. Joske: “In de beginjaren stonden we op de festivalweide zelf, later verhuisden we naar de overzijde op de camping, waar zowat veertigduizend jongeren van de weide hun thuis maken. Elk jaar kiezen we een thema om uit te dragen en de aandacht van de jongeren te trekken. De slagzin ‘Ik ben vrij-zinnig’ bijvoorbeeld, die werd erg gesmaakt. Wat vooral naar voren komt, is dat jongeren deMens.nu kennen via de lessen niet-confessionele zedenleer. Vorig jaar luidde onze slogan: ‘Knowledge & Power’. Die termen staan voor de kennis en de kracht die mensen met elkaar verbinden en die we nodig hebben om de rede te laten triomferen op het veroordelende onbekende. Het is onze taak om jongeren bewust te maken van thema’s die de nodige aandacht verdienen en acties die de wereld kunnen verbeteren. Daarnaast proberen we deMens.nu bekendheid te geven en de vrijzinnigheid uit te bouwen.”

Gemeenschapsgevoel

Muziek draagt bij tot het identiteitsgevoel, biedt ervaringen aan het lichaam, brengt gezelligheid en zorgt voor een leuke tijd. Op een festival kan je de eigen identiteit bevestigen, door samen te komen met gelijkgezinden. De democratisering van muziek en festivals leidt tot een groter keuzeaanbod aan muziekgenres. Daarnaast is er diversiteit qua voeding en drank, activiteiten, leeftijd, cultuur. Een andere tendens is de vervrouwelijking van de muzieksector en het publiek. De muziek op Pukkelpop is geëvolueerd naar mainstreammuziek, maar toch wil de organisatie vasthouden aan het alternatieve en de toekomst van het nieuwe. Zo is er een site op het Pukkelpopterrein, Baraque Futur, die in het teken staat van duurzaamheid en waar geëxperimenteerd wordt met een energieopwekkende dansvloer, insectenburgers, ecobier … Naast experimenteren is er ook ruimte voor discussies en panelgesprekken over allerhande thema’s en onderwerpen.

Op de festivalweide ontstaat een gemeenschapsgevoel. Het is één worden met duizenden anderen, socialiseren met vrienden en met nieuwe mensen. Op de wei ontstaat een wij-gevoel, meer bepaald aan de podia en vooral op de campings. Aan de staanplaatsen op het kampeerterrein wordt contact gelegd met de buren en ontstaan nieuwe vriendschappen. Groepen vrienden versnipperen door de verschillende podia en muziekstijlen, maar vinden elkaar terug op de camping. Bij regelmatig bezoek aan een festival kan er zich zelfs een ‘thuisgevoel’ ontwikkelen. Joske: “Dit festival is een unieke beleving voor jongeren, die zich via de muziek verbonden voelen met andere jongeren. Dat komt tot uiting in het gegeven dat festivalgangers – vreemden voor elkaar – gelukkig zijn, zich vrij voelen, niet gedeerd worden door wat dan ook. Ze zijn geduldig, en accepteren de andere zoals hij of zij is. Ze zijn even weg van de maatschappij, samen met een grote groep jongeren, en vormen één geheel, omdat ze dezelfde muziek willen beluisteren en dingen willen beleven. Jongeren gaan vaak ook naar festivals omdat de sfeer er doorgaans uitstekend is. Een sfeer die je eigenlijk bijna nergens anders vindt.”

Festivalbeleving

De sfeer van vrijheid en prikkeling die op festivals hangt, verwijst nog altijd naar de tegencultuur op evenementen in het verleden. Vrijheid betekent vrij van ouders, vrij van regels, vrij van het alledaagse, ‘normale’ leven. Vroeger was je zonder gsm enkele dagen volledig van de wereld afgesloten en kon je letterlijk aan de realiteit ontsnappen. Nu kunnen festivalgangers hun ervaringen via sociale media wel meteen delen met familie en vrienden die niet aanwezig zijn.

De hoofdmotieven om naar een festival te gaan zijn: ontsnapping, opwinding en sensatie, nieuwigheid, vervoering, socialisatie en samenzijn met familie en vrienden. Ook de muziek, een gevoel van comfort, het weer en de plaats op de weide spelen een belangrijke rol bij de ervaring. Mensen zijn bereid om hoge prijzen te betalen voor de festivalbeleving, omdat de waarde ervan hoger aanslaat dan de effectieve kostprijs. Chokri: “De ticketprijzen voor Pukkelpop zijn al vier jaar lang ongewijzigd gebleven. De prijs van de voedsel- en drankbonnen hebben we vorig jaar noodgedwongen moeten verhogen, maar in voorverkoop kan je die bonnen nog steeds tegen een goedkopere prijs aanschaffen. We proberen de prijs nu opnieuw enkele jaren aan te houden. Daarin zijn we afhankelijk van heel wat factoren. Koken kost nu eenmaal geld. Bierprijzen blijven stijgen, net als artiestengages. Het zal ook niet verbazen dat de kosten voor veiligheid de laatste jaren aanzienlijk zijn toegenomen. En verder moeten we natuurlijk blijven investeren in onze festivalinfrastructuur. We leggen de lat hoog om onze festivalgangers optimaal te kunnen bedienen.”