Nieuws

Interview met Assita Kanko

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg7 nr4

Assita Kanko heeft een missie: het lot van vrouwen wereldwijd verbeteren. Daarom bracht ze de discriminatie van vrouwen in kaart in haar boek De tweede helft en startte ze met Polin, een politieke incubator om vrouwen in de politiek vooruit te helpen. Om zich daar volledig op toe te leggen, stelt ze zich geen kandidaat meer als gemeenteraadslid (MR) in Elsene. Kortom, een gedreven en vooral begeesterende vrouw.

Liza Janssens

Vrijheid als hoogste goed

Je bent gemeenteraadslid voor MR, een liberale partij. Wat betekent liberalisme voor jou?

Assita Kanko: Liberalisme is voor mij de opportuniteit om als individu te worden gepercipieerd in de samenleving. Ik ben het beu om als lid van een groep gezien te worden, zoals ‘de vrouwen wier lot trouwen is’. Voor mij is het belangrijk om de mens als capabel, verantwoordelijk individu te zien. Elk individu heeft immers een uniek potentieel of talent dat hij of zij moet kunnen ontplooien. Het individu is echter verantwoordelijk voor wat hij doet. Als je dus kiest om vrij te zijn, kies je ook om verantwoordelijk te zijn ten opzichte van de samenleving.

 

In Burkina Faso organiseerde je als student acties voor de vrijheid van mening, iets wat niet zonder gevaar was. Hoe belangrijk is het recht op vrijheid van meningsuiting voor jou?

Kanko: Dat is zeer belangrijk, voornamelijk om twee redenen. Ten eerste is een samenleving veel slimmer als er vrijheid van meningsuiting is, want je kan je daardoor verrijken. Collectieve domheid neemt toe als dat niet kan. Ten tweede is het gewoon zo dat elke mens het recht heeft om zich over van alles in de samenleving te uiten. Dat is een fundamenteel recht. Ik heb het gevaar van de afwezigheid van vrijheid van meningsuiting gekend: geweld. Dat geweld raakt mensen, zoals mijn mentor die als onderzoeksjournalist werd vermoord. Op die manier schrikt men andere mensen af en wordt het alleen maar slechter. Wat mij betreft, is het recht op vrije meningsuiting heilig.

 

Eén voor allen, allen voor één

Je stopt als gemeenteraadslid in Elsene om je toe te leggen op je project Polin – een politieke incubator die partij- en taalgrenzen overschrijdt – waarmee je vrouwen in de politiek wil vooruithelpen. Is het dan zo slecht voor vrouwen in de politiek?

Kanko: Tuurlijk, we moeten gewoon tellen. Hoeveel vrouwen zitten er rond de tafel in de G7? Twee: Angela Merkel en Theresa May. Die laatste zit daar toevallig omdat in Groot-Brittannië niemand de hete aardappel van de brexit in handen wilde houden. Bij de G20 zie je ook meer kostuums dan jurken, net als bij de Europese Centrale Bank. Globaal is slechts tien procent van de wereldleiders vrouwelijk, negentig procent is mannelijk. Dichter bij huis is slechts tien procent van de Brusselse burgemeesters een vrouw. Vrouwen vertegenwoordigen meer dan de helft van de wereldbevolking, maar zij zitten niet mee rond de tafel. De suffragette Emmeline Pankhurst zei, toen ze voor stemrecht voor vrouwen vocht: “A society that allows women no part in decision-making, cannot flourish. Beyond the homes, what lives are we permitted? Important posts are barred to us in all professions. Posts in government are just for men. Yet all their decisions affect women.” Als je dus niet mee rond de tafel zit, wordt er toch over jou beslist. Vandaag hebben we dat stemrecht en toch zijn vrouwen nog altijd niet voldoende vertegenwoordigd. Deels de schuld van de vrouwen zelf. Wij hebben immers de macht om dat wel te doen, maar grijpen de kans niet. Vroeger besliste men over ons zonder onze toestemming, zoals Emmeline Pankhurst het verwoordde: “We are governed without our consent.” Ik zou zeggen: “Today we are governed without us, but with our consent.” Dus, willen wij meedoen? Of ondergaan we de consequenties van de beslissingen die zonder ons worden genomen?

 

“Kiezen om vrij te zijn, is kiezen om verantwoordelijk te zijn”

 

Zijn er ook mechanismen in de politiek zelf die de participatie van vrouwen tegengaan?

Kanko: Politiek is door de geschiedenis heen altijd gemakkelijker geweest voor mannen, omdat zij niet verplicht zijn om thuis voor de kinderen te zorgen. Die taak wordt vaker spontaan door de vrouwen opgenomen. Daardoor kunnen mannen later vergaderen of naar informele momenten gaan, zoals recepties, om te netwerken. Dat is voor vrouwen moeilijker, omdat ze steeds zoeken naar een evenwicht tussen hun politiek engagement en hun huishouden. Daarom focussen ze vaak vooral op het formele, zoals dossierkennis, en hebben ze geen tijd voor het informele, wat hen echt vooruit kan helpen. Je moet immers een netwerk uitbouwen om vooruit te kunnen in de politiek. De meeste vrouwen zijn junior in de politiek en hebben nog niet de tools, de ervaring, de feedback, de allianties om dingen te verkrijgen of te veranderen.

Er bestaat ook seksisme en #MeToo in de politiek. Zo worden vrouwen aangevallen omdat ze een kleedje dragen, zoals in het Franse parlement is gebeurd. In Tokio werd een gouverneur dan weer uitgelachen omdat ze lippenstift droeg. Maar wie lacht een man uit omdat hij een stropdas draagt of een baard laat groeien? Het is niet zo simpel voor vrouwen en ze staan daar vaak alleen in. Maar ze kunnen de macht terugnemen door, als ze kandidaat zijn, op zoek te gaan naar goede mentors, bij voorkeur een man en een vrouw. Dat probeer ik via Polin aan te bieden.

 

Durven denken

Wat zou je graag willen bereiken?

Kanko: Dat is een moeilijke vraag, ik heb alles wat ik wil al bereikt. (lacht) Ik heb een baan, ik heb een kind – ik heb altijd een gemengd kind willen krijgen, want als de hele planeet een beetje gemengd wordt, is dat een overwinning op discriminatie – ik kan de kledij dragen die ik wil, ik kan reizen en doen wat ik wil zonder toestemming aan een man te vragen. Mijn moeder moest toestemming vragen aan mijn vader om te gaan werken of bij haar ouders op bezoek te gaan. Ik ben een vrije vrouw, dus ik ben heel erg tevreden met mijn leven. Slechts over één ding ben ik ontevreden: dat er heel veel vrouwen nog altijd in nood zijn, soms zelfs zo subtiel dat niemand het beseft. Ik wil dan ook bijdragen aan de vooruitgang voor andere mensen. Ik wil zoveel mogelijk impact hebben op de vooruitgang van vrouwen in de samenleving hier en internationaal. Dat probeer ik onder andere met Polin, maar ook door in het buitenland te gaan spreken of te helpen waar ik kan.

 

“Over één ding ben ik ontevreden: dat heel veel vrouwen nog altijd in nood zijn”

 

Is het daarom dat je ook zo openlijk over je intieme verhaal van besnijdenis praat?

Kanko: Het is voor mij niet leuk noch simpel om daarover te praten, maar het is wel belangrijk. Het heeft mij geholpen toen andere vrouwen daar openlijk over praatten; zij waren mijn rolmodellen om te leren omgaan met wat ik heb meegemaakt. Door er nu zelf over te praten, probeer ik anderen te helpen om weer op te staan. (Assita Kanko schreef haar verhaal neer in het boek Parce que tu es une fille en bracht een beklijvende getuigenis in Chez Annemie op één, red.) Bovendien mag iets wat tweehonderd miljoen meisjes wereldwijd meemaken, geen taboe zijn. Het is een massale marteling en onderdrukking van de vrouw, waarvoor de slachtoffers – al zeg ik liever survivors – zich schamen. Het zijn eerder de mensen die dat openlijk laten gebeuren die zich daarover moeten schamen. Je kan die praktijken pas stoppen als ze bespreekbaar worden gemaakt en als mensen die het meegemaakt hebben niet zwijgen. Zo lang we zwijgen, blijft het probleem immers onzichtbaar en onbekend. Maar dat is natuurlijk niet voldoende. Die onderdrukking van vrouwen is mogelijk omdat zij hun vrijheid niet kunnen verdedigen. Ze zijn immers afhankelijk van hun man en hun schoonfamilie, en moeten de traditie voortzetten. We moeten er dus ook voor zorgen dat vrouwen sociaal-economische macht krijgen en iets te zeggen hebben in de samenleving. Zo krijgen ze de vrijheid om zich binnen het gezin en de gemeenschap te uiten. Daarvoor moet je vrouwen ook bij elkaar brengen en een netwerk vormen waarmee je kan praten. Ik geloof in community empowerment om vrouwen echt een stem te geven en zo de wetten toe te passen.

 

Hoe belangrijk is onderwijs voor de emancipatie van vrouwen?

Kanko: Onderwijs is zeer belangrijk, maar het is niet omdat je iets weet dat je ook iets kan. We weten dat in België een aantal dingen verboden zijn, maar we doen ze toch. Zeker als de wet niet wordt toegepast of niemand ons daadwerkelijk stopt. Informatie is goed, maar niet voldoende om bepaalde praktijken zoals vrouwenbesnijdenis te stoppen. Het is belangrijk dat meisjes kunnen lezen om zo informatie te krijgen uit andere bronnen dan hun omgeving. Zo kunnen ze via de literatuur de rest van de wereld verkennen. Dat kan hen doen inzien dat het leven ook anders kan zijn en dat kan hen inspireren. Na die inspiratie moeten ze ook wel iets kunnen doen. Bijvoorbeeld een job vinden, mondig zijn, een sterke overheid hebben die tegelijk beschermend is. Er komt dus veel bij kijken en het is omdat we niet alle factoren meenemen dat we te traag vooruitgaan.

 

 

Atheïst tot in de kist

Je bent een niet-praktiserende moslima. Wat betekent dat voor jou?

Kanko: Eerlijk gezegd, ik was gewoon te lui om een praktiserende moslima te worden. Ik moest van mijn opa vijf keer per dag bidden, dat is keiveel. Daarom ging ik nooit meer bij hem op bezoek. Thuis moest ik dat niet doen, want mijn vader was een laïque. Bovendien was voor meisjes alles verboden en dat vond ik niet plezant. Waarom moesten wij maagd blijven en met een moslimman huwen, terwijl de jongens naar de discotheek gingen en pas ’s ochtends vroeg thuiskwamen? Ik ben spontaan over die dingen gaan twijfelen en vond dat dit niet kon. Ik ben nooit echt gelovig geweest. Mijn individuele vrijheid vind ik belangrijker dan mij te onderwerpen aan een idee dat discrimineert tussen jongens en meisjes. Zelfs tot in de dood, want wat krijg ik als vrouw als ik doodga? Geen veertien mannelijke maagden, hè! Toen dacht ik: dan wil ik liever niet naar het paradijs, want dan ben ik misschien wel een van de geschonken maagden. (lacht)

 

Waar geloof je dan wel in?

Kanko: Ik ben rationeel. We moeten gewoon genieten van het leven op aarde. Ik geloof dus in de mens en in het leven.

 

“Onaanvaardbaar dat religie discrimineert tussen jongens en meisjes”

 

Mag ik dan zeggen dat je een atheïst bent?

Kanko: Af en toe twijfel ik, dus ik ben een agnost. Ik respecteer wel dat andere mensen een god nodig hebben, omdat het hen geruststelt of interessant of zinvol voor hen is. Mijn moeder was een zeer gelovige moslima, en toen ze scheidde en naar België kwam, was ze heel erg bang voor de hel. Ik vertelde haar dat ze misschien naar de katholieke kerk kon gaan om de priester te vertellen dat ze spijt heeft, en dan zal hij haar wel vergeven. Ze is niet katholiek geworden, maar gaat wel elke zondag naar de kerk en is niet meer bang voor de hel. Ze gelooft echt in God en je mag er bij haar geen grapjes over maken. Dat is voor mij oké. Wat ik niet aanvaard, is wanneer religie buiten de privésfeer komt en discrimineert tussen jongens en meisjes. Dat vind ik absoluut onaanvaardbaar.

 

Hoe belangrijk is de scheiding van kerk en staat?

Kanko: Absoluut belangrijk, ook voor gelovigen. Of hebben zij liever dat de staat zich met hun geloof bemoeit? Ga eens naar Iran of Saudi-Arabië, waar de politie op straat kijkt hoe je gekleed bent. In Jemen zei een wet in 1992 dat een vrouw haar man moet gehoorzamen en het huis niet uit mag zonder zijn toestemming of hij mag haar dwingen om terug naar huis te komen. Dat slaat toch nergens op. Als er geen scheiding tussen kerk en staat is, kan de staat zich ook bemoeien met wat je in je privéleven doet opdat je zou gehoorzamen aan de religie. Het is voor de collectieve vooruitgang van belang om de scheiding van kerk en staat reëel te houden en niet alleen theoretisch.

De bijbel van een land is de grondwet en die staat boven de religie, de traditie en de cultuur. Dat is de enige manier waarop individuen niet gediscrimineerd worden. Wanneer een religieuze, traditionele of culturele regel haaks staat op de wetgeving, dan moet je de wet volgen, respecteren en verdedigen. Daarover moeten we niet eens discussiëren, dat is zo evident. We kunnen de wet niet à la carte toepassen omdat jij moslim of christen bent. Dezelfde regels gelden voor iedereen en iedereen heeft dezelfde rechten. Jongens en meisjes moeten op dezelfde manier gerespecteerd worden op school en op straat. Dat is simpelweg het beste voor iedereen. Daar wil ik niet over onderhandelen, vandaag niet en in de toekomst ook niet.

Foto bovenaan © Jeroen Vanneste