Een échte onderwijshervorming
Het onderwijsdebat woedt volop en niet zonder reden. Vier op de tien leerkrachten zitten in de gevarenzone van een burn-out. Volgens een rapport van de Vlaamse Scholierenkoepel kampt zesenzeventig procent van onze leerlingen met een gevoel van stress op de schoolbanken. De onderliggende oorzaken zijn divers. Eén zaak is alvast duidelijk: we moeten naar een nieuw onderwijsmodel dat de uitdagingen van morgen aankan.
In het memorandum van deMens.nu n.a.v. de verkiezingen van 26 mei 2019 staat:
Wat is precies de rol van onderwijs in de samenleving? Het antwoord op die vraag bepaalt hoe we dat onderwijs best organiseren. Bijzondere maatregelen voor kansengroepen maken daar altijd deel van uit.
De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens wijst alvast de weg: “Het onderwijs zal gericht zijn op de volle ontwikkeling van de menselijke persoonlijkheid en op de versterking van de eerbied voor de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. Het zal het begrip, de verdraagzaamheid en de vriendschap onder alle naties, rassen of godsdienstige groepen bevorderen en het zal de werkzaamheden van de Verenigde Naties voor de handhaving van de vrede steunen.”
De recente onderwijshervorming in Vlaanderen draaide echter vooral om eindtermen, ontwikkelingsdoelen en onderwijsvormen. Leerlingen voorbereiden op de arbeidsmarkt via kennisoverdracht stond centraal. Zelden ligt de focus op persoonlijke ontplooiing, geloof in jezelf, waarden, idealen, kritisch denken, samenwerken, zorg voor anderen en de kunst om een gelukkig en goed leven te leiden. Die focus maakt nochtans burgers die kunnen functioneren in een democratische samenleving en deze democratie gebruiken om meer rechtvaardigheid af te dwingen.
Het onderwijs moet jongeren vooral de nodige instrumenten geven om hun zin voor analyse, hun kritische geest en hun drang naar kennis te ontwikkelen zodat ze zich vol overgave in allerhande projecten kunnen storten.
EEN BASISRECHT IS VOOR IEDEREEN TOEGANKELIJK
Aangezien betaalbaar onderwijs voor elk kind primordiaal is, vraagt deMens.nu hier bijzondere aandacht voor.
Verschillende maatregelen kunnen genomen worden:
- Maak het onderwijs volledig gratis en toegankelijk tot 18 jaar.
- Bied kwalitatieve maaltijden aan voor een lage prijs.
- Verplicht het secundair onderwijs elke maand een aparte factuur op te maken voor het geheel aan schoolkosten (materiaal, reizen, uitstappen, maaltijden…).
- Verhoog de inspraak van ouders en leerlingen zodat zij meer zicht krijgen op de aangerekende kosten en er meer reflectie mogelijk is. Maak ook meer werk van mechanismen om solidariteit tussen leerlingen voor schoolkosten te bevorderen.
MAAK VAN ALLE NETTEN ÉÉN
We praten veel over ons onderwijs zonder de olifant in de kamer te benoemen: één officieel onderwijsnet zou ons veel beter in staat stellen elk kind alle toekomstkansen te geven. De schaalvoordelen zouden enorm zijn. Solidariteit tussen verschillende inrichtingen zou in de plaats komen van concurrentie. We zouden eindelijk afstand nemen van wat in wezen een anachronistisch model is: één dat niet inclusief werkt maar net segregeert op basis van levensbeschouwing.
In een een gemaakt onderwijsnet kan de diversiteit tussen jongeren net volop stimuleren. En de levensbeschouwelijke vakken worden in dit net nog steeds gegeven omwille van hun hefboomfunctie naar actief burgerschap – ze vormen de schakel tussen keukentafelgesprekken en klasgesprekken. Het is de navelstreng tussen de twee voornaamste leefwerelden van elk kind.
MEESTER, IK ZIT NIET GOED IN MIJN VEL
Volgens cijfers van de Vlaamse Jeugdraad uit 2016 zit zo’n 31,4% van de Vlaamse jongeren tussen 15 en 24 jaar niet goed in zijn vel. Alsof dat niet erg genoeg is, gaat het ook nog eens om een stijging met 5% ten opzichte van 2011.
Veren jongeren op na zo’n periode? Ook dat is niet vanzelfsprekend. 1 op 4 jongeren tussen 12 en 18 zou reeds aan zelfmoord gedacht hebben bij een tegenslag. Bijna 1 op 5 zegt dat ze de neiging hebben om zichzelf pijn te doen als ze zich ongelukkig voelen. De Vlaamse Scholierenkoepel legde een enorm gevoel van stress bloot in het middelbaar onderwijs.
De onderwijsomgeving kan zowel een deel van het probleem als van de oplossing zijn. Wij vragen:
- meer aandacht voor waarden die automatisch zullen leiden naar het beter in je vel voelen;
- meer aandacht voor het individueel groeiproces en minder op excelleren als enig zaligmakend doel;
- voor iedere leerling een aangepast traject waarbij rekening gehouden wordt met 3 basisprincipes: vrijheid, veiligheid en uitdaging;
- meer begeleiding voor leerkrachten om de focus te verleggen op waarden.
ONDERWIJS IN PUBLIEKE JEUGDINSTELLINGEN
Onderwijs is een belangrijk recht, zo belangrijk dat wij als samenleving kozen voor leerplicht. In ruil hebben wij als samenleving dan weer de plicht om het recht op vorming als een positieve vrijheid te behandelen.
Daarom vraagt deMens.nu:
- om de strijd tegen het schoolverlaten effectief te voeren. Het zijn immers vaak kinderen en jongeren die naar een publieke jeugdinstelling gestuurd worden die voortijdig afhaken;
- om het onderwijs in de publieke jeugdinstellingen uit de categorie “huisonderwijs” te halen en er echt onderwijs binnen de publieke jeugdinstellingen van te maken (met het aantal uren dat daarvoor voorzien is);
- om ervoor te zorgen dat elk onderwijs gegeven wordt door een leraar die over de nodige kwalificaties beschikt;
om alfabetiseringscursussen en hulp van logopedisten te voorzien;- om de samenwerking met scholen in de buurt van een publieke jeugdinstelling te bevorderen en – bij terugkeer van de jongere – hem/haar daadwerkelijk hulp te bieden om zo snel mogelijk een onderwijsinstelling te vinden.
Rekening houdend met bovenstaande aandachtspunten benadrukt deMens.nu dat ook de lerarenopleiding moet verbeterd en versterkt worden, met specifieke aandacht voor de omgeving waarin de leerkracht les zal geven.
ZEDENLEER GEEFT JE VLEUGELS
Het debat over de levensbeschouwelijke vakken laait bijwijlen hoog op. Maar zoals we eerder duidden, is dat slechts een onderdeeltje van waar het echte debat op grote schaal zou moeten over gaan: het samenbrengen van alle middelen voor de vorming van een eengemaakt net, waar de levensbeschouwelijke diversiteit in onze samenleving in een veilige omgeving kan worden beleefd door elke jongere.
Tot het zover is, blijven wij het vak niet-confessionele zedenleer warm aanbevelen. Dit vak doet al jaar en dag een fikse duit in het zakje om jongeren aan te moedigen een open en ondervragende blik op zichzelf, de wereld en de interactie tussen beide te hanteren. De manier waarop het vak wordt ingericht, is zelf een proeve van die ingesteldheid. Het reikt de hand naar de andere levensbeschouwelijke lessen die naast haar in het gemeenschapsonderwijs worden georganiseerd en vertrekt daarbij zelf vanuit geen enkel dogma. Voorwaar de basis voor een échte dialoog op school.
- Behoud de twee uur voor het vak niet-confessionele zedenleer in het lager en secundair onderwijs.
- Zet in op een breed pedagogisch project met burgerschap voor iedereen.
Lees meer in het memorandum van deMens.nu n.a.v. de regionale, nationale en Europese verkiezingen van 26 mei 2019.