fbpx
deMens.nu

Jurgen Slembrouck: ‘Waarom een neutrale overheid voor iedereen goed is, niet-gelovigen én gelovigen’

Kondigt het nieuwe Vlaamse regeerakkoord het einde van de religieuze vrijheid aan, zoals filosoof Othman El Hammouchi beweert? Hoegenaamd niet, zegt Jurgen Slembrouck van de Vrijzinnige Dienst van de universiteit Antwerpen. Hij vindt dat we het neutraliteitsdebat niet tot de islam mogen beperken en legt uit waarom de afwezigheid van religie bij de overheid volgens hem iedereen ten goede komt, gelovigen en niet-gelovigen.

Lees hier het artikel op vrtnws. 

Lees hier de OPINIE van Othman El Hammouchi

Het liet zich raden dat het Vlaams regeerakkoord tot de nodige controverse zou leiden. De langdurige gesprekken tussen de N-VA en Vlaams Belang had velen gesterkt in de overtuiging dat het akkoord daarvan zou getuigen. Walter Zinzen noemt Jambon I nu al een “zeer rechtse regering”.

Net als Zinzen ziet ook El Hammouchi de handtekening van Vlaams Belang in het regeerakkoord. Het deel dat handelt over “Samenleven” getuigt volgens hem van “moslimhaat”. De visie en de voorstellen in dat deel, vertrekken nochtans vanuit de vaststelling dat Vlaanderen door migratie grondig is veranderd en dat nieuwkomers te vaak met discriminatie geconfronteerd worden.

De regering betreurt de segregatie die “de uitbouw van één inclusieve, gedeelde Vlaamse gemeenschap” verhindert. Daarom wil men het samenleven vormgeven rond een gemeenschappelijke sokkel van grondwaarden die voortspruiten uit de Verlichting en die aan de basis liggen van de rechtsstaat.

 

“Vrijheid, gelijkheid, broederlijkheid”

Die focus is meer dan terecht. “Vrijheid, gelijkheid, broederlijkheid” (de kernwaarden van de Franse revolutie van 1789, red.) het morele ideaal van de Verlichting is immers nog altijd actueel. De broederlijkheid staat volgens de regeringspartners echter onder druk. “We leven te veel naast en niet met elkaar. Deze sluimerende segregatie werkt vooroordelen in de hand, leidt tot gettovorming en versterkt wederzijds wantrouwen.”

De opiniebijdrage van El Hammouchi is er een sprekend voorbeeld van. Met name zijn lectuur van de passages over de neutraliteit van de overheid is doordrenkt van misprijzen en achterdocht. De scheiding van kerk en staat is volgens hem “codetaal” voor het “volledig terugdringen van religie naar de private sfeer. Het atheïsme (ontkenning van het bestaan van (een) god, red.) en secularisme (de afwezigheid van godsdienst bij de overheid, red.) moet een soort staatsgodsdienst worden, die het alleenrecht heeft om openlijk beleden te worden in de publieke ruimte.” Het staat er echt.

 

Duivelswerk

Ondanks hun doctrinaire verschillen (verschillen in geloofspunten, red.) gebeurt het steeds vaker dat conservatieve moslims en katholieken elkaar vinden in een gemeenschappelijke strijd tegen de liberale rechtsstaat. Hun litanieën over het bannen van religie naar de privésfeer worden steeds vaker aangeheven als een gemeenschappelijk credo. Het streven naar overheidsneutraliteit is duivelswerk, gericht op het installeren van een atheïstische staatsdoctrine.

In het boek “Hoofddoek, hoofdzonde?” schrijft Mark Van de Voorde (journalist, oud-woordvoerder van het bisdom Brugge, oud-hoofdredacteur van Kerk & Leven en voormalig adviseur van CD&V-politici, red.) bijvoorbeeld het volgende: “Wie de levensbeschouwingen hun plaats weigert op het publieke forum (…) is eigenlijk een aanhanger van wat we met z’n allen principieel afwijzen, namelijk de installatie van een staatsgodsdienst. Neutraliteitsradicalen promoveren immers het secularisme tot staatsreligie.”

El Hammouchi tapt zoals we zagen uit hetzelfde vaatje. Niet verwonderlijk dus dat hij de passage over de levensbeschouwelijke neutraliteit van het provinciaal en gemeenschapsonderwijs omschrijft als een “hoofddoekenverbod”. Dat is niet onschuldig. Op die manier draagt hij bij aan wat hij eigenlijk wil bestrijden. Hij bevestigt zijn geloofsgenoten in hun overtuiging dat de liberale rechtsstaat hen beschouwt als “tweederangsburgers” en de islam als incompatibel met haar morele ideaal van vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid.

 

Apartheid

In realiteit gaat het neutraliteitsdebat noch over de hoofddoek, noch over de islam. Dat El Hammouchi het debat daartoe verengt, is bijzonder kwalijk. Waar het wel om draait is de vrijheid en het samenleven. Om die in de publieke en de privésfeer alle kansen te geven, is het volkomen legitiem om binnen de context van de overheid en het officieel onderwijs de vrijheid te beperken.

De segregatie (scheiding, red.) waarvan sprake wordt aangewakkerd wanneer ambtenaren de vrijheid hebben om uiting te geven aan hun levensbeschouwelijke overtuiging. In de commissie voor de herziening van de grondwet getuigde parlementslid Monica De Coninck (SP.A) over haar ervaringen als voormalig OCMW-voorzitter. “Een ambtenaar aan een loket die een uiterlijk teken van een geloofs- of levensovertuiging draagt, kan volkomen neutraal werken, terwijl dit toch negatieve gevolgen heeft. Zo is gebleken dat gesluierde vrouwen aanschuiven voor de loketten die zelf bemand zijn door personen met een hoofddoek. In de praktijk ontstaat aldus een vorm van apartheid.” Ook binnen de muren van de officiële school is die apartheid meermaals gesignaleerd.

Levensbeschouwingen formuleren sterk moreel beladen waarheidsclaims waarvan ze beweren dat die voor iedereen gelden en markeren zo een sterk onderscheid tussen gelovigen en ongelovigen, tussen goede en slechte mensen. Hun symbolen zijn dragers van die visie en kunnen in een relatie van afhankelijkheid zoals die bestaat aan het loket de vrijheid van de burger schaden. Daarom is een verbod op het dragen van die symbolen rechtvaardig. Doordat de politieman geen kruisbeeld draagt en de politievrouw geen hoofddoek zal de man die jarenlang werd misbruikt door een pastoor en het meisje dat uitgehuwelijkt dreigt te worden hopelijk niet aarzelen om bij hen hulp te zoeken.

 

Schild & Vrienden

Door het multiculturalisme is men de voorbije jaren vragen gaan stellen over de aard en de reikwijdte van het neutraliteitsgebod. Neutraliteit zou discriminerend zijn en de titel van El Hammouchi’s opinie spreekt boekdelen over de reikwijdte.

Daarbij komt dat door secularisering velen vandaag onwetend zijn over de invloed die levensbeschouwingen kunnen uitoefenen. Voor een vrijzinnig humanist is het bijzonder pijnlijk te moeten vaststellen dat zelfs traditioneel progressieve partijen zoals de SP.A en Open VLD vandaag geen graten meer zien in een religieus symbooltje meer of minder.

Mede door hun opportunisme kunnen ook zij verantwoordelijk gehouden worden voor de perceptie dat het neutraliteitsdebat in feite een islamdebat is. Benieuwd naar hoe ze zullen reageren wanneer een ambtenaar verschijnt met een Schild & Vrienden-T-shirt. Zullen ze dan nog steeds orakelen dat enkel de dienstverlening moet getuigen van neutraliteit? Gaan ze dan ook verontwaardigd stellen dat het verbieden van dergelijke kledij polarisatie in de hand werkt?

Ik raad hen “Qu’est-ce que la laïcité?” (“Wat is dat, secularisme?”) van Henri Pen-Ruiz (een Franse auteur en filosoof, red.) aan: “La séparation de l’État et des Églises n’a pas pour fin de lutter contre les religions, mais de mettre en avant ce qui unit ou peut unir tous les hommes, croyants de religions diverses ou croyants et non-croyants” (vrij vertaald: “De scheiding tussen kerk en staat heeft niet tot doel tegen religies te strijden, maar om wat mensen verenigt en kan verenigen voorop te stellen, gelovigen van diverse religies of gelovigen en niet-gelovigen”, red.).

 

Rechts of links?

El Hammouchi richt zijn pijlen op de N-VA en hij maakt een terecht punt wanneer hij wijst op het problematische karakter van Nadia Sminates tweet.

Hoe kunnen we van islamitische medeburgers verwachten dat ze vertrouwen stellen in de liberale rechtsstaat wanneer politici zijn neutraliteit en rechtscultuur zo flagrant besmeuren? Beseffen zij niet dat hun nonchalance de weg plaveit voor volksmenners van allerlei slag? Omwille van de toegenomen levensbeschouwelijke diversiteit kunnen we ons dat eigenlijk niet veroorloven. Professor Jean Leclercq (UCL) vatte het treffend samen: “Plus il y a de diversité, plus il doit y avoir de laïcité” (vrij vertaald: “Hoe meer diversiteit er is, hoe meer secularisme er moet zijn”, red.).

Het regeerakkoord bevat elementen die van die visie getuigen. “Bij de Vlaamse overheid moeten veel mensen met veel verschillende visies kunnen werken. Maar de uiterlijke tekenen van die persoonlijke overtuiging kunnen niet worden getoond bij rechtstreeks klantencontact. Dan staan neutraliteit van de dienstverlening en respect voorop.”

“Uiterlijke symbolen van levensbeschouwelijke, religieuze, politieke of andere overtuigingen worden bij rechtstreeks klantencontact niet gedragen. Niet alleen moet dat elke schijn van partijdigheid vermijden. Tevens moet dit het draagvlak voor een divers personeelsbeleid als afspiegeling van een divers Vlaanderen bij personeel en bevolking vergroten.” Getuigt dit van een “zeer rechtse” visie? Ik vind het nogal links klinken eigenlijk. Zeker in vergelijking met het reactionaire gedachtegoed van sommige conservatieve gelovigen.

Jurgen Slembrouck is medewerker bij de Vrijzinnige Dienst van de universiteit Antwerpen.