fbpx
deMens.nu

Opinie: verplicht vaccinaties voor gezondheidswerkers

Dit opiniestuk verscheen eerder in De Standaard van 3 maart 2021

Het wringt dat niet-ingeënte gezondheidswerkers een risico kunnen vormen voor hun patiënten, zegt Freddy Mortier. Hij vindt het gerechtvaardigd bij hen een vaccinatie te verplichten.

In een woonzorgcentrum in West-Vlaanderen testten zes personeels­leden positief op het coronavirus. Drie ervan bleken zich niet te hebben laten vaccineren. De bewoners van het zorgcentrum zijn de dupe: de twaalf onder hen die besmet raakten, vertonen geen ernstige symptomen, maar alle bezoek is er uitgesloten.

In Vlaanderen loopt het aantal ­vaccinweigeraars bij het ­gezond­heids­personeel op tot 6 procent. In de Franstalige gemeenschap wil volgens VRT NWS tot een kwart van het zorgpersoneel zich niet laten vaccineren, in een van de privékoepels loopt dat op tot 40 procent. Zij zijn daardoor een regelrechte bedreiging voor de ­gezondheid van kwetsbare bejaarden en van mensen die met hen in aan­raking komen.

Dwang en tegenreactie

Waarom zoveel gezondheids­werkers een vaccinatie weigeren, is onduidelijk. We weten dat vaccinaties soms geweigerd worden om levens­beschouwelijke redenen, met name door ‘bevindelijk gereformeerden’ binnen het gereformeerd protestantisme en door antroposofisch geïnspireerde ouders die denken dat ­kinderziekten een noodzakelijke stap zijn op de weg naar volwassenheid. Maar de meesten weigeren niet eens op basis van wankele doctrinaire gronden. Zij vertrouwen op hun eigen verstand dat door desinformatie op de sociale media is uitgehold. Of zij staan wantrouwig tegenover de gecombineerde ­actie van overheid, ­wetenschap en ­farmaceutische industrie.

Je moet mensen hun portie irrationaliteit gunnen – al was het maar omdat je niet te sterk van de gezondheid van je eigen ver­stand overtuigd mag zijn

In de mate waarin dat draaglijk is, moet je mensen hun portie irrationaliteit gunnen – al was het maar omdat je niet te sterk van de gezondheid van je eigen verstand overtuigd mag zijn. Respect voor de lichamelijke integriteit van de ander is een basiswaarde en een belangrijk argument tegen ­gedwongen vaccinatie.

Toch zijn sommige inentingen algemeen verplicht in een aantal westerse landen. In België, bijvoorbeeld, is poliovaccinatie verplicht, in Frankrijk was dat het geval voor de pokken. Typisch voor dergelijke algemene verplichtingen is dat ze weer kunnen ­verdwijnen wanneer de ziekte waar­tegen het vaccin beschermt onder controle is. Zij zijn dus tijdelijk.

Dat meestal maar enkele vaccinaties verplicht zijn, heeft te maken met de moeilijkheid om verplichtingen individueel te handhaven. Veel ouders die tegen de praktijk zijn, lappen ­verplichte inentingen van hun kroost aan hun laars. Dwang heeft ook het nadeel tegenreacties uit te lokken.

­Bovendien is een weigering niet ­ipso facto schadelijk en is een totale vaccinatie van de populatie onnodig. De vaccinatiegraad – een collectief ­gegeven – is relevant, niet of eenieder beschermd is. Het ligt dus anders dan met pakweg het verplichte gebruik van de autogordel. Als genoeg mensen ­beschermd zijn, doet het er niet toe dat je het zelf niet bent.

Goede redenen

Dat alles betekent natuurlijk niet dat er geen goede redenen kunnen zijn om vaccinaties toch algemeen of voor bepaalde groepen te verplichten. Het zuinige gebruik van verplichte vaccinaties gebeurt vanuit de nood om de volksgezondheid te beschermen. Zolang daarbij de juridische en ethische drievuldigheid wordt gerespecteerd van de proportionaliteit ­(de maat­regel is gepast), subsidiariteit (er is geen andere manier om ­hetzelfde doel te bereiken) en effectiviteit (de maatregel laat toe het doel te bereiken), kan een inperking van de vrijheid gelegitimeerd zijn.

Zo worden in sommige landen vaccinaties verplicht voor wie gebruik wil maken van de kinderopvang of voor de toekenning van het volledige bedrag van de kinderbijslag – en dit in het belang van kwetsbare kinderen. Gezondheidswerkers in België worden verplicht gevaccineerd tegen ­hepatitis B en werknemers in land- en tuinbouw en de afvalverwerkings­nijverheid ­tegen tetanus (daarbij gaat het in de ­eerste plaats over verplichte zelf­bescherming).

Vanuit die optiek ben ik voor­stander van een verplichte vaccinatie, als blijkt dat gezondheidswerkers die vaccinaties weigeren niet voldoende overtuigd kunnen worden. De maatregel valt te rechtvaardigen vanuit hun specifieke professionele ­verplichtingen tegenover de patiënten die hun welzijn aan hen toevertrouwen. Het wringt dat de gezondheidswerker zélf een risico zou zijn voor de per definitie kwetsbare pa­tiënt en diens naasten. De vaccinatieverplichting moet wel opgeheven worden, ­zodra de noodzaak ervan verdwijnt.

Freddy Mortier

Voorzitter deMens.nu

Hoogleraar Ethiek Universiteit Gent