Nieuws

Werken aan een humanere samenleving

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg10 nr2

Hoewel ik een diploma moraalwetenschappen op zak had, wist ik niet zo goed wat er van mij werd verwacht toen ik zeventien jaar geleden aan de slag ging in een Centrum voor Morele Dienstverlening. Het werd me ook niet snel duidelijk, want we deden van alles wat. In de loop der jaren kregen we niet alleen een andere naam – huisvandeMens – maar ontwikkelden we gelukkig ook steeds meer een eigen identiteit en visie, meer smoel.

Lieve Goemaere

‘Denk voor jezelf, zorg voor elkaar’ is de slogan van deMens.nu, de federale koepel van de huizenvandeMens, de lidverenigingen en de vrijzinnige centra. Logisch ook, voor een organisatie waar de mens centraal staat. De huizenvandeMens zijn dus zeker geen exclusieve clubjes van en voor vrijzinnigen. Onze deur staat open voor iedereen, al is het wél zo dat wij zelf vanuit een vrijzinnig humanistisch perspectief naar de wereld kijken. Een deel van onze dienstverlening is voor mensen die diezelfde blik hebben, maar zeker niet alles. Klinkt ingewikkeld? Eventjes verduidelijken.

Voor een vrijzinnig humanistisch publiek

Bepaalde momenten in het leven zijn zo groots dat je er bewust bij wil stilstaan: wanneer een geliefde sterft, wanneer een kind wordt geboren, wanneer je kiest om samen door het leven te gaan. Het spreekt voor zich dat elke mens die mijlpalen wil beleven overeenkomstig zijn of haar eigen overtuiging. Vrijzinnig humanisten kunnen hiervoor in het huisvandeMens terecht. Daar vind je consulenten die, voor en samen met jou, een plechtigheid in elkaar steken. In veel huizen wordt er ook een jaarlijkse herdenkingsplechtigheid georganiseerd.

Elk huisvandeMens is de thuishaven van een aantal lidverenigingen, zoals het Humanistisch Verbond, het Willemsfonds en SOS Nuchterheid. Verenigingen kunnen gebruikmaken van de infrastructuur van de huizen, en we werken ook geregeld samen, om bijvoorbeeld een boeiende spreker uit te nodigen. Net zoals er regelmatig met de vrijzinnige centra wordt samengewerkt. Natuurlijk zijn al die activiteiten toegankelijk voor iedereen, los van overtuiging.

Ook leerkrachten niet-confessionele zedenleer vinden steeds gemakkelijker hun weg naar het huisvandeMens. Zij vinden in de huizen heel wat informatie die ze in hun lessen kunnen gebruiken, en ze komen met hun leerlingen langs voor een kennismaking. Tijdens interlevensbeschouwelijke dagen zijn de huizenvandeMens vaak een halte voor of na de kerk en de moskee.

Het spreekt voor zich dat vrijwilligers het vrijzinnig humanistische gedachtegoed genegen zijn. Wie zich voor een huisvandeMens inzet – en dat kan op verschillende domeinen – moet zich in het achterliggende gedachtegoed kunnen vinden. Is dat het geval, dan is er een mooie wisselwerking mogelijk: aan welk deel van onze dienstverlening wil jij als vrijwilliger meewerken? En tegelijk: welke van jouw talenten en ideeën kunnen ons huisvandeMens verrijken? Samen creëren we een breed maatschappelijk draagvlak om onze overtuiging uit te dragen.

Voor iedereen

We leven in een van de weinige landen ter wereld waar euthanasie is toegestaan, en dat sinds 2002. De vrijzinnig humanistische beweging was en blijft een van de voorvechters hierin. De wetgeving rond het levenseinde is niet zo eenvoudig als mensen soms denken. Er zijn zoveel opties die elk voor zichzelf moet afwegen: palliatieve zorg, orgaandonatie, vertegenwoordiging aanstellen … Om wegwijs te raken in alle wetten, rechten en in al het papierwerk, kan je in het huisvandeMens terecht. Veel huizen werken samen met het LEIFpunt in de regio, waarbij LEIF staat voor LevensEinde InformatieForum. We bieden ook voordrachten over zorgplanning aan.

Voordrachten en vormingen, nog zo’n pijler van onze werking. Elke provincie heeft een uitgebreid aanbod van verschillende thema’s die nauw verwant zijn aan onze organisatie. Wat is vrijzinnig humanisme precies? Hoe zit de wetgeving inzake het levenseinde in elkaar? Hoe omgaan met verlies?

‘De sokken van de olifant’ kunnen we ook tijdens een voordracht toelichten. Het is onze methodiek om jongeren en kinderen die met verlies geconfronteerd worden te ondersteunen. Elk huisvandeMens beschikt over een rouwbibliotheek met boeken, praktische tools, spelletjes, dvd’s enzovoort. Wij helpen betrokken ouders, begeleiders of leerkrachten om zélf met het kind of de jongere in kwestie aan de slag te gaan. En het blijft niet bij materiaal ontlenen alleen. Wie langskomt, kan ook zijn of haar verhaal doen en krijgt professionele ondersteuning. Zoals: hoe vertel ik aan mijn zoon dat papa uit het leven is gestapt? Of: hoe ondersteunen we de klasgenoten van een kind dat omkwam in het verkeer? Op die manier zetten we onze emancipatorische drijfveer om van de theorie naar de praktijk.

En dan is er nog de vrijzinnig humanistische begeleiding. Een gesprek van mens tot mens, over het leven en alles wat erbij hoort, zonder te oordelen, te minimaliseren of te dramatiseren. Consulenten verwelkomen iedereen die worstelt met een of andere existentiële vraag, die rouwt om een dierbare, die eventjes geen grond meer onder de voeten voelt. We stappen graag mee langs jouw pad, en denken mee over je ‘wat nu’-vragen.

Kortom

De huizenvandeMens zijn vooral bezig met zingeving en zelfbeschikking. We ontmoeten mensen op kruispunten in hun leven: jonge en minder jonge mensen, op blije en triestige momenten, op zoek naar informatie, naar ondersteuning of naar een luisterend oor. In een samenleving waarin ‘tijd’ onder druk staat, is het een luxe om te kunnen zeggen: ‘Zet je, en vertel het eens.’ Is het nu voor een afscheids- of huwelijksplechtigheid, voor de uitleg over voorafgaande zorgplanning, of voor een gesprek over de zogenoemde trage vragen, we nemen onze tijd om kwaliteit af te leveren.

Dat wij bovendien niets aanrekenen, is aardig meegenomen, en evenmin voor de hand liggend de dag van vandaag. Aan lidmaatschap of inwijdingsrituelen doen we ook al niet mee. Mensen denken sowieso steeds minder in hokjes, en puzzelen graag zelf hun eigen wereldbeeld ineen – een beetje van dit en iets van dat – zonder zich daarom met de een of andere levensbeschouwing te vereenzelvigen. Om het met een boutade te zeggen: veel mensen weten wat ze niet zijn, en voelen minder de noodzaak om te definiëren wat ze wél zijn.

De huizenvandeMens zetten hun deuren wagenwijd open voor elke persoon die een bepaalde kijk of bepaalde waarden deelt. Dus, stel je vrijheid, gelijkheid en solidariteit voorop, aanvaard je de mensenrechten als richtinggevend, vind je menselijkheid en zelfbeschikking essentieel en laat je je niet leiden door een god of een heilig boek? Heb je het ook gehad met onverdraagzaamheid? Vind je dat er meer aandacht naar duurzaamheid mag gaan? Dan ben je misschien wel een vrijzinnig humanist. Dan voel je je misschien wel thuis in het huisvandeMens. Ook jij, ja, die altijd godsdienstles hebt gevolgd en nog steeds het Weesgegroet van buiten kent.

#lovemyjob

Het is ondertussen al lang duidelijk wat mijn werk precies inhoudt. En gelukkig heeft het geen zeventien jaar geduurd om te beseffen: dit is de job van mijn leven. Nochtans krijg ik regelmatig de vraag: ‘Doe jij dat écht graag?’ Vooral het onderdeel afscheidsplechtigheden, en alles wat met dood en verdriet te maken heeft, lijkt velen af te schrikken. Mij niet. Het zat er al in van kindsbeen af, denk ik. Ik herinner me vele nachten waarin ik de slaap maar niet kon vatten, volledig vernesteld in de gedachte van de oneindigheid. ‘Dus als ik dood ben, ben ik voorgoed verdwenen, en is dat dan hetzelfde als toen ik er nog niet was?’

Ik ben nu 42, en gelijkaardige gedachten kunnen me nog altijd wakker houden. Hoe ik in elkaar zit, sluit nauw aan bij wat ik professioneel doe. Wroeten. Dieper ingaan op. De tijd nemen voor. Eventjes uit die ratrace stappen, en stilstaan bij wat essentieel is in het leven, en welke waarden van tel zijn. En wat jíj́ daarvan vindt. Hoe jíj́ in het leven staat. In verbinding gaan met die andere zoekende mensen.

Op die manier kunnen we soms echt een verschil maken in het huisvandeMens, en dat vind ik misschien wel het allerfijnste aan mijn werk. We hebben het voorrecht om bezig te zijn met wat ertoe doet. Wat vind je belangrijk? Leid je je leven zoals je het echt graag wil? Hoe moet een samenleving zich organiseren, en waarin moeten we investeren? Het huisvandeMens wil graag die plek zijn waar mensen met hun persoonlijke vragen en zoektocht terechtkunnen, maar waar ook op een breder maatschappelijk niveau kritisch wordt gedebatteerd. Waar zonder vrees taboes worden aangekaart. Waar op basis van argumenten wordt geredeneerd.

Ik ben graag onderdeel van een organisatie die zich inzet voor thema’s die ik zelf al mijn leven lang belangrijk vind. Bepaalde rechten lijken zo vanzelfsprekend – het recht om te trouwen met wie je graag ziet, los van gender bijvoorbeeld – maar dat zijn ze allerminst. Of denk maar aan het recht op abortus. Dat deMens.nu en de huizenvandeMens strijden om die rechten en vrijheden te vrijwaren, vind ik van het allergrootste belang. Die betere en humanere samenleving waarvan we dromen, dienen we zelf mee te creëren.

Toekomst

Ik vraag me af hoeveel Vlamingen het huisvandeMens kennen. Volgens mij is er best nog veel werk aan de winkel. Wie sympathiseert met het vrijzinnig humanistische gedachtegoed, dient ons sneller te vinden, niet alleen op momenten van hoge nood. De eigen achterban moeten we niet meer overtuigen, en bovendien is de vraag: moeten mensen sowieso overtuigd worden? Nee, ze moeten gewoon weten wie we zijn, en waarvoor we staan. We hebben een duidelijke smoel nodig, en voor mij mag daar gerust een scherper randje aan zitten. Het is goed om naar elkaar te luisteren, natuurlijk is er vrijheid van denken, en nuancering juich ik toe, maar bepaalde vrijzinnig humanistische waarden staan buiten kijf. Racisme? Nee. Zelfbeschikkingsrecht? Zo veel mogelijk, voor iedereen. Solidariteit? Ja. Homofobie? Nee. Laat daar geen twijfel over bestaan.

Mensen moeten dus eenvoudiger en vlotter over onze drempel raken, maar ook wij dienen meer aanwezig te zijn in de samenleving. Dat zijn we al via plechtigheden en het gebeurt steeds meer, op de Belgian Pride bijvoorbeeld, of als we tijdens De Warmste Week menstruatieartikelen inzamelen, of warme truien voor mensen in vluchtelingenkampen. Het is goed dat we daaraan deelnemen, maar dat moet ook gebeuren zonder zetjes van anderen. Onze theorie moet sowieso omgezet worden naar de praktijk, en laten we ook proberen het niveau van de liefdadigheid te overstijgen.

Je ziet, de toekomstverwachtingen die ik koester, zijn hooggespannen, en de ambitie is brandend. In die zin ben ik nog altijd dezelfde als mijn vijftienjarige ik, met ‘No Time to Waste’-mappen in mijn rugzak, waarop met een Tipp-Ex-borsteltje ‘Meat Is Murder’ stond geschreven.

Meer weten?

Ben je geïnteresseerd in vrijzinnig humanisme? Of in de vrijzinnig humanistische dienstverlening? Zoek je een huisvandeMens in je buurt?

Welke lidverenigingen zijn actief onder de koepel van deMens.nu? Waar bevinden zich de vrijzinnige centra? Welke activiteiten vinden er binnenkort plaats? In je buurt, elders in Vlaanderen en Brussel, of online?

Ben je graag op de hoogte van recente nieuwsberichten en actuele thema’s? Of wil je zelf als vrijwilliger aan de slag in een huisvandeMens?

Meer info vind je hier.