Nieuws

Inspiratie voor de lessen niet-confessionele zedenleer

Verschenen in deMens.nu Magazine jg10 nr2, in het kader van het dossier ‘50 jaar Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw – deMens.nu‘. Meer ‘Doordacht’ hier.

Bert Goossens en Christophe Van Waerebeke

Gezegd

“Afgedwongen ‘waarden’ of ‘waarheden’ verliezen, vanuit humanistisch perspectief, hun waarde. Mensen zijn zelfbepalende en unieke wezens die daarom in beginsel niet alleen, beter dan wie ook, in staat zijn te weten wat goed voor hen is, maar wier levensplan bovendien waardeloos zou worden indien het niet op eigen, vrije keuzes zou berusten.” – Koen Raes, Belgische ethicus.

“Since we are only here for a while, we might as well show some style.” – James Taylor, Amerikaanse singer-songwriter.

“Where I could not be honest, I never yet was valiant.” – William Shakespeare, Engelse schrijver.

“L’homme n’est rien d’autre que ce qu’il se fait (…) l’homme est libre, l’homme est liberté, l’homme est condamné à être libre.” – Jean-Paul Sartre, Franse filosoof en schrijver.

Vrijzinnige en/of humanist?

Zijn volgende stellingen volgens jou waar of onwaar, en waarom?

• Je kan alleen een vrijzinnige zijn als je ook een humanist bent.⁽¹⁾
• Je kan alleen een humanist zijn als je ook een vrijzinnige bent.⁽²⁾
• Je kan niet én een humanist én ook gelovig zijn.⁽³⁾
• Je kan een vrijzinnige zijn en ook gelovig zijn.⁽⁴⁾

⁽¹⁾ Er zijn vrijzinnigen (en humanisten) die menen dat je jezelf perfect als vrijzinnige kan zien, zonder affiniteit met het humanisme te hebben.

⁽²⁾ Er zijn vrijzinnig humanisten die deze stelling sterk genegen zijn: humanistisch denken leidt noodzakelijkerwijs tot vrijzinnigheid (of de daaruit voortvloeiende basiswaarden). Anderen menen dan weer dat vrijzinnigheid noodzakelijkerwijs tot humanisme leidt.

⁽³⁾ Die stelling klopt niet. Denk bijvoorbeeld aan het joods humanisme en het christelijk humanisme.

⁽⁴⁾ Dat klopt gedeeltelijk. Bij de Vlaamse betekenis van ‘vrijzinnig’ hoort het predicaat ‘ongelovig’. In Nederland verwijst de term ‘vrijzinnig’ eerder naar een liberale interpretatie van een geloofsleer.

1971

Vijftig jaar geleden ging de Unie Vrijzinnige Verenigingen van een feitelijke vereniging naar een vzw. Maar wat gebeurde er nog in 1971? Kan je je een wereld voorstellen zonder dat volgende gebeurtenissen hadden plaatsgevonden?

• In België wordt de btw ingevoerd.
• Zwitserland voert het vrouwenkiesrecht in.
• De eerste abortuskliniek van Nederland, het Mildredhuis in Arnhem, start met het uitvoeren van abortus provocatus.
• Jim Morrison, zanger van de groep The Doors, wordt in Parijs dood aangetroffen in zijn badkuip.
• Wielrenner Eddy Merckx wint de Ronde van Frankrijk.
• Oprichting van Greenpeace in Canada, aanvankelijk onder de naam Don’t Make a Wave Committee.
• Oprichting van Artsen zonder Grenzen.
• A Clockwork Orange, film van Stanley Kubrick naar de gelijknamige roman van Anthony Burgess, gaat in première, net zoals Diamonds Are Forever, de zevende Bondfilm, met Sean Connery in de hoofdrol.

Wat is vrijzinnig humanisme?

Laten we even stilstaan bij de kernbegrippen van de levensbeschouwing die in Vlaanderen als het vrijzinnig humanisme wordt bestempeld.

Vrijzinnig zijn is je laten leiden door de rede en pogen op een verantwoorde manier te leven op basis van goed geïnformeerde en beargumenteerde keuzes. Uit de vrijzinnige levenshouding volgen de algemene waarden: vrijheid, autonomie, vrij onderzoek en pluralisme. In wezen is vrijzinnig zijn een manier om je opvattingen te verbeteren.

Humanisme staat voor een gedeelde verzameling van (wetenschappelijke, redelijke) opvattingen over hoe mens en wereld in elkaar zitten, en over een manier van leven en handelen. De menselijke capaciteit om kennis van zichzelf en de wereld te verwerven is een centraal gegeven.

Naar: Verschillende gedaantes van het vrijzinnig humanisme, Patrick Loobuyck, verschenen in Tijdschrift voor humanistiek, nr. 36, december 2008.

Controverse

Vijftig jaar geleden, in 1971, kwam A Clockwork Orange uit, een film gebaseerd op de gelijknamige roman van Anthony Burgess. Centraal in het verhaal staat de ultragewelddadige Alex die genot schept in misdadige praktijken allerhande.

De film zorgde voor heel wat controverse. In de nasleep ervan vonden enkele moorden en verkrachtingen plaats waarbij de daders verklaarden ‘geïnspireerd’ te zijn door het ultragewelddadige hoofdpersonage.

Uiteindelijk besloot de befaamde regisseur Stanley Kubrick in 1972 de distributie van de film in het Verenigd Koninkrijk tegen te houden tot na zijn dood. Een jaar na zijn overlijden, in 2000, werd de film heruitgebracht.

• Wat vind jij? Hoe moet je omgaan met een film die, onbedoeld, aanzet tot geweld?
• Zou de film vandaag eenzelfde impact kunnen hebben? Kan een film verbieden te rechtvaardigen zijn?

Vrijzinnig humanisme in de klas: meer weten?

Ben je geïnteresseerd in niet-confessionele zedenleer? Als leerkracht, leerling of ouder? Neem een kijkje op nczedenleer.be, hét informatiepunt over het vak ncz met inspiratie en ondersteuning voor leerkrachten en leerlingen.

Lees ook ‘Een bank vooruit‘: leerkrachten niet-confessionele zedenleer vertellen over hun vak, verschenen in deMens.nu Magazine.