Angst
Inspiratie voor de lessen niet-confessionele zedenleer
Verschenen in deMens.nu Magazine jg11 nr2, in het kader van het dossier ‘Angst‘. Meer ‘Doordacht’ hier.
Bert Goossens en Christophe Van Waerebeke
Gezegd
“Angst overwinnen is het begin van wijsheid.” – Bertrand Russell, Britse filosoof en wiskundige.
“Je ne crois pas aux fantômes, mais j’en ai peur.” – Marie du Deffand, Franse markiezin en vrijdenkster.
“Facing it, always facing it, that’s the way to get through. Face it.” – Joseph Conrad, Pools-Britse schrijver.
Angst & vrees
Ken jij het verschil tussen ‘angst’, angst hebben, en ‘vrees’, bang zijn? Volgens www.schrijfwijzer.nl is er een heel klein, moeilijk te omschrijven verschil.
Angst is ingebeeld, maar vrees heeft een concreet object. Angst is een reactie op een bestaande situatie, bij vrees doet de situatie zich nog niet voor.
Je kan het verschil tussen angst en vrees ook interpreteren op basis van de intensiteit én de duur. Angst is iets intenser dan vrees. Bij angst krijg je als het ware nauwelijks nog adem, je voelt je benauwd zoals iemand met vliegangst. Vrees duurt dan weer vaak iets langer dan angst, zoals het gevoel bij hoogtevrees.
Muziek
Muziek kan angstgevoelens opwekken en vormt daarom een cruciaal onderdeel van griezelfilms en thrillers. Ken jij deze iconische sfeermuziek?
De bekendste scène uit Alfred Hitchcocks Psycho uit 1960 speelt zich af in een douche. Enkele rake messteken gaan gepaard met scherpe en schokkerige noten.
John Williams componeerde Teeth of the Sea voor de film Jaws uit 1975 van Steven Spielberg. Het nummer stijgt in crescendo wanneer de haai nadert.
Voor de horrorfilm Halloween uit 1978 componeerde regisseur John Carpenter zelf het repetitieve en beklijvende pianothema van de moordenaar, begeleid door zachte synthesizers.
Ook de horrorklassieker The Exorcist uit 1973 van William Friedkin heeft een herkenbare soundtrack die spontaan onrust opwekt.
Welke muzieknummers wekken bij jou angst op? Bestaat er ook muziek die angst kan wegnemen?
Nec spe, nec metu
Ken jij de uitdrukking ‘nec spe, nec metu’? De leuze, die onder meer op het Belfort van de stad Aalst te lezen staat, vindt zijn oorsprong waarschijnlijk in het stoïcisme en betekent ‘noch hoop, noch angst’ of ‘zonder hoop, zonder angst’.
De spreuk zou verwijzen naar een bepaalde ingesteldheid van berusting, evenwicht en verdraagzaamheid. In een meer hoofse context zou die als stelregel zijn aangenomen om ridders en kruisvaarders eraan te herinneren dat absolute onbevreesdheid geen hoop vereist – alleen de angstige neemt zijn toevlucht tot ‘hoop’.
Vampieren
Door de geschiedenis heen zijn er allerhande mythische griezelwezens ‘verzonnen’, waaronder de vampier. Die daglichtschuwende griezel komt in tal van volksverhalen, boeken en films voor. De bekendste vampier is ongetwijfeld Dracula uit het gelijknamige boek van Bram Stoker.
De benaming ‘vampier’ ontstaat in West-Europa pas in de achttiende eeuw, maar bloedzuigende monsters komen al eeuwen in diverse culturen voor.
Ook vandaag zijn er nog mensen die in het bestaan van vampieren geloven. In Malawi bijvoorbeeld gaan straatbendes op zoek naar vermeende bloedzuigers om ze te vermoorden. In 2017 beloofde de toenmalige president van Malawi, Peter Mutharika, nog vampieren hard aan te pakken.
Angststoornissen
In de psychologie onderscheid men verschillende soorten en gradaties van angst. Ken jij de volgende 13 gedaanten van angst? Link het juiste cijfer aan de juiste letter. Oplossing onderaan.
- Agorafobie
- Angststoornis door een middel
- Angststoornis door een somatische aandoening
- Dwangstoornis
- FOMO
- Gegeneraliseerde angststoornis
- Horror vacui
- Paniekstoornis
- Posttraumatische stressstoornis
- Seperatieangststoornis
- Selectief mutisme
- Sociale fobie
- Specifieke fobie
A. Deze stoornis bezorgt je overmatige angst en bezorgdheid voor de dagelijkse dingen, zoals geld, gezondheid, werk, vrienden en familie. Dat uit zich in piekeren en daarbij horende klachten zoals concentratie- en slaapproblemen, spanning in spieren, zweten, misselijkheid en hoofdpijn.
B. De angst voor iets specifieks zoals een situatie, ding, dier of mens. Denk ook aan vliegangst, angst voor hoogte, onweer, clowns, bloed of spinnen.
C. Als je van deze stoornis last hebt, heb je regelmatig paniekaanvallen. Tijdens die aanvallen ervaar je intense angst en kan je het gevoel hebben gek te worden, de controle te verliezen of dood te gaan. Ook gaat een paniekaanval veelal gepaard met hartkloppingen, rillingen, misselijkheid, zweten, trillen en benauwdheid.
D. Ook wel obsessief-compulsieve stoornis genoemd. Kenmerkt zich door steeds weerkerende dwanggedachten en/of dwanghandelingen. Die komen voort uit angst. Via gedachten en handelingen wil je voorkomen dat datgene waarvoor je bang bent gebeurt. Een bekend voorbeeld is smetvrees.
E. Bij deze stoornis ben je voortdurend bang voor wat anderen van je vinden of hoe je zelf reageert op sociale situaties. Hierdoor ga je sociale situaties uit de weg. De stoornis kan betrekking hebben op zowel één specifieke sociale situatie als meerdere sociale situaties.
F. Het woord zegt het eigenlijk al: je bent bang om verlaten te worden door degene waaraan je bent gehecht. Het komt vaker bij kinderen voor, maar kan zich ook bij volwassenen voordoen.
G. Dit komt voornamelijk bij kinderen voor. Ze begrijpen de taal wel en hun spraak is ook ontwikkeld, toch spreken die kinderen in sommige situaties niet. Ze spreken bijvoorbeeld alleen tegen gezinsleden.
H. Ook wel bekend als pleinvrees. Je ervaart angst voor situaties en plekken buitenshuis, bijvoorbeeld in het winkelcentrum of in het openbaar vervoer.
I. Dit is een angststoornis die kan ontstaan bij het gebruik van drugs, alcohol of medicijnen, of bij onttrekking hiervan.
J. Bij deze angststoornis is de oorzaak fysiek (lichamelijk) van aard.
K. Voorheen werd dit ook als een angststoornis gezien. In de DSM-5, het diagnostisch en statistisch handboek van psychiatrische aandoeningen, is dat niet meer het geval. Nu valt het onder psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen.
L. In de filosofie staat deze angst voor de onzekerheid van de mens, die niet kan leven met twijfel en onzekerheden en niet beantwoorde vragen.
M. Deze afkorting staat voor de angst om iets te missen. Je voelt je bijvoorbeeld slecht en angstig omdat je een feestje of ander sociaal gebeuren mist.
Bron: Psyned, Psychologen Nederland, meer info vind je hier.
Oplossing: 1H – 2I – 3J – 4D – 5M – 6A – 7L – 8C – 9K – 10F – 11G – 12E – 13B.
Nog meer gezegd
“‘Angst’ wordt een gevaar voor degenen die hem ervaren, daarom mag men hem niet de rol van overheersende drift laten spelen. Hij is zelfs de belangrijkste rechtvaardiging voor de vaak als ‘onmenselijk’ gekwalificeerde gedragingen. Door de angst voor de dood, die mij of, erger nog, de mensen die mij dierbaar zijn bedreigt, raak ik in staat om te doden, te verminken en te folteren.” – Tzvetan Todorov, Bulgaars-Franse historicus, filosoof en essayist.
Vrijzinnig humanisme in de klas: meer weten?
Ben je geïnteresseerd in niet-confessionele zedenleer? Als leerkracht, leerling of ouder? Neem een kijkje op nczedenleer.be, hét informatiepunt over het vak ncz met inspiratie en ondersteuning voor leerkrachten en leerlingen.
Lees ook ‘Een bank vooruit‘: leerkrachten niet-confessionele zedenleer vertellen over hun vak, verschenen in deMens.nu Magazine.
