Nieuws

Interview met Martha Balthazar

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg11 nr2. Lees hier meer artikels uit de reeks ‘Jong.nu’.

Martha Balthazar is 24 jaar, afkomstig uit Gent en woont al twee jaar in Brussel. Ze is theatermaakster, schrijfster en activiste. In 2020 won ze de Emile Zola Prijs van Samenleving & Politiek, een politieke essaywedstrijd voor jongeren. Ze studeerde Drama aan het KASK & Conservatorium in Gent en in haar masterproef Boerenpsalm fileert en vertaalt ze de landbouwproblematiek naar het theater. Gesprek met een gedreven en maatschappelijk geëngageerde vrouw.

Joke Goovaerts

Hoe verloopt de overgang van studenten- naar beroepsleven?

Martha Balthazar: Fijn. Het was wel eigenaardig om tijdens de coronaperiode af te studeren, omdat je niet het gevoel had om student te zijn. Nu is er ruimte voor veel andere dingen. Soms is het angstaanjagend. Tijdens mijn studententijd werd ik economisch ondersteund door mijn ouders, maar ondertussen moet ik voor mezelf zorgen. Op school ben je ook omringd en leer je dingen bij waardoor je vooruitgang boekt en nu moet je dat als kunstenaar allemaal zelf doen. Dat is best wel spannend, omdat je niet goed weet of je de beste keuzes aan het maken bent.

 

Je schrijft, je maakt theater, je bent activiste, je zet je in voor de ecologische en de sociale strijd … Vanwaar komt die drijfveer?

Martha: Je zal niet verbaasd zijn als ik zeg dat die deels van thuis uit komt. Je bent altijd een kind van je ouders (Martha is de dochter van regisseur en presentator Nic Balthazar en van fotografe en journaliste Lieve Blancquaert, red.). Er is thuis heel veel engagement en we vullen dat allemaal op andere manieren in. En ik ben ook een kind van mijn tijd. Veel jonge mensen zijn geëngageerd. Het debat over je verantwoordelijkheid als burger, als consument, als kunstenaar, als vrouw … voer ik met mijn vrienden, met mijn dichte omgeving.

 

Wie zijn je rolmodellen?

Martha: Ik ben niet zo sterk in fan zijn, maar ik probeer momenteel een supergrote fan van Stromae te zijn, gewoon voor de sport en omdat hij echt bijzonder is. En enkele schrijvers die me heel erg inspireren zijn Sara Ahmed, Ursula K. Le Guin, Maggie Nelson en Mark Fisher.

 

“Je kan gelijkaardige waarden hebben en die toch op een heel andere manier tot uiting brengen”

 

In je essay Five Chapters on Wanting Both Ways, waarmee je in 2020 de Emile Zola Prijs won, heb je het over waarden en normen. Er wordt vaak met die begrippen gezwaaid?

Martha: Dat schrijf ik ook, dat ik mezelf betrapte op een retoriek waarbij je waarden en normen altijd samen gebruikt. Waarden zijn ideologische begrippen die je hanteert en, zeker als je 24 bent, ga je op zoek om die waarden in de praktijk om te zetten.

Het is belangrijk om te begrijpen dat je gelijkaardige waarden kan hebben en dat je die toch op een heel andere manier tot uiting kan brengen. Wanneer ik bijvoorbeeld zeg dat ik een feministe ben, dan drukt dat iets anders uit dan wanneer jij zegt dat je een feministe bent, en toch zullen we dezelfde waarden hebben. Maar we koppelen daar andere zaken aan, andere praktijken, andere vragen, andere normen.

Je waarden moet je bewaken, daar trek je soms ideologische grenzen. Je mag niet denken dat jouw manier van leven de enige mogelijke is. Voor mij is het een constante denkoefening: wat zijn mijn waarden en, daaraan gekoppeld, wat zijn mijn normen en die van een ander?

 

Je haalde een voorbeeld aan van een hand geven?

Martha: Dat was het voorbeeld van een politicus die het vanuit zijn cultuur en religie niet respectvol vond om aan een vrouwelijke journalist een hand te geven. In eerste instantie beledigt mij dat als feministe: je moet iedereen gelijk behandelen en dat clasht met mijn waarden. Maar daarnaast botst het met mijn normen. Die politicus deed dat vanuit een vorm van respect, alleen is het een norm die ik niet ken.

 

We bekijken alles te vaak vanuit onze eigen westerse waarden?

Martha: We zijn daarin heel imperialistisch: “Iedereen mag er zijn, zolang ze maar doen zoals wij het doen.” En dan denk je van jezelf dat je het goed doet. Dat vind ik wel heel vreemd, want ik meen dat wij het vaak slecht doen. Zo laat je niet veel ruimte in het debat. Moreel imperialisme stoort mij erg, maar detecteer ik ook bij mezelf.

 

“Feminisme geeft mij adem: laat ons allen feminist zijn”

 

Je noemt jezelf een feministe. Sommigen zeggen dat feminisme voorbijgestreefd is.

Martha: Jazeker, ik ben feministe en nee, we zijn er nog lang niet. (heftig) De strijd die we vandaag voeren, neemt de fundamenten en kernwaarden van de eerste, tweede en derde feministische golf mee, maar wordt ook steeds nieuw leven ingeblazen.

Als ik zeg dat ik een feministe ben, dan gaat dat over het bekritiseren van het patriarchaat. Een patriarchaat dat onderdrukking van veel verschillende mensen met zich meebrengt. Het is terug te brengen tot de hegemonie van een bepaald soort man die niet voor de natuur heeft gezorgd, die heteronormatief is, die zijn eigen vooral economische belangen nastreeft. Onderdrukkende, racistische en homofobe patronen komen steeds terug.

Mijn feminisme zorgt ervoor dat ik altijd opnieuw vragen stel en dat ik te allen tijde sceptisch en kritisch blijf. Feminisme geeft mij adem en ik zou zeggen: laat ons allen feminist zijn.

 

Tijdens de zomer van 2021 liep je voorstelling Boerenpsalm in Gaasbeek. Hoe kom jij ertoe om de ingewikkelde problematiek van het boerenleven met zoveel facetten en actoren in een theaterstuk om te zetten?

Martha: Ik kende echt niets van de landbouwsector, maar ik heb vanuit verontwaardiging gehandeld. Tijdens een interview met een marktkraamster voor een ander project hoorde ik dat het erg slecht gaat in de landbouw en dat er hoge zelfmoordcijfers zijn. En ik vernam ook dat het mede mijn schuld was, omdat ik in de klimaatmarsen meeloop. Dus ik stootte op een problematiek waar ik deel van ben. Vervolgens ben ik tal van mensen gaan interviewen, te beginnen bij de boeren.

Ik kende geen boeren, wat op zich al vreemd is. Ik heb ze opgezocht en stelde ook altijd een soort verantwoordelijkheidsvraag. Zij hebben veel spelers aangeduid: het is de schuld van de politiek, van de beleidsmakers, van de voedingssector … Ik heb heel wat interviews afgenomen. Ik probeerde zoveel mogelijk kennis te vergaren en inzichten te verwerven in wat er maatschappelijk speelt. Op basis daarvan heb ik, samen met twee acteurs en de dramaturg, de voorstelling gemaakt en op scène gebracht. Ons decor was het veld en dat sloot perfect bij het onderwerp aan. Het was een inspirerende samenwerking met leeftijdgenoten.

 

“Ik werk vaak met jongeren en ik voel een soort drive”

 

Andere jongeren inspireren jou?

Martha: Sowieso, ik denk dat wij een zotte generatie zijn, maar ik heb er veel vertrouwen in. Ik werk vaak met jongeren en ik voel een soort drive. We handelen vanuit verontwaardiging, woede, onmacht en wanhoop – maar er is ook kracht, durf, moed en integriteit.

 

Je werkt ook mee aan het theaterproject Birds dat zich eveneens in de publieke ruimte afspeelt.

Martha: Dat is een voorstelling samen met Seppe Baeyens en Yassin Mrabtifi. De focus ligt in Sint-Jans-Molenbeek, maar iedereen is welkom. Eenieder danst mee, zoals vogels op een plein. Het is een intergenerationeel en intercultureel gebeuren. Birds is een sociale choreografie op zoek naar verbinding en verbeelding. (lees verder onder de foto)

 

 

Je bent ook een boek aan het schrijven?

Martha: Dat wordt een essaybundel over twijfelen, ook als modus van handelen. Bij activisme moet je stelling nemen: ik eis dit en ik wil dat. Maar je moet ook opnieuw de balans durven opmaken, opnieuw evenwichtsoefeningen uitproberen. Bijvoorbeeld bij de vraag of je geweld mag gebruiken. In eerste instantie zeg je ‘nee’. Maar als je afgelopen zomer naar de hongerstaking van de sans-papiers kijkt, dan was geweld tegen hun lichaam de enige optie. Het boek wordt dus een pleidooi om te trainen in twijfelen.

 

Meer lezen?

• Five Chapters on Wanting Both Ways, Martha Balthazar, in Samenleving & Politiek, jg. 27, nr. 6, juni 2020, online te lezen.

• Sinds februari 2022 schrijft Martha Balthazar tweewekelijks een column in het weekblad Knack.

• Bekijk ook ‘Het pleidooi’, een programma van deMens.nu.