fbpx
deMens.nu

Groen licht voor sekswerk

Belang van decriminalisering

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg11 nr3. Lees hier meer artikels over ‘seksualiteit’.

Sekswerk kan het best omschreven worden als een uitwisseling tussen twee volwassenen waarover overeenstemming is bereikt in ruil voor een geldelijke transactie. België telt naar schatting tussen 26.000 en 30.000 sekswerkers en de verwante sector zou goed zijn voor meer dan een miljard euro omzet per jaar. Met andere woorden, het is dus een miljardenbusiness. Maar tot voor kort werd sekswerk alleen gedoogd. Daar is eindelijk verandering in gekomen.

Jérémy Celen

Hervorming van het seksueel strafrecht

De hervorming en modernisering van het seksueel strafrecht onder impuls van minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) omvat een hele resem strengere straffen en nieuwe regels met betrekking tot de seksuele meerderjarigheid en strengere straffen voor bepaalde seksuele delicten. Maar misschien wel het belangrijkste wapenfeit in die vernieuwing is de decriminalisering van sekswerk. De Kamer van Volksvertegenwoordigers zette, in de nacht van 17 op 18 maart 2022, het licht op groen voor de hervorming. Een historische stap, maar slechts een kleine sprong in de strijd tegen mensenhandel.

De decriminalisering van sekswerk heeft een grote invloed op het dagelijkse leven van sekswerkers. Zo wordt het hen niet langer wettelijk onmogelijk gemaakt om bijvoorbeeld een zichtrekening bij de bank te openen, een lening af te sluiten of om loonfiches te verkrijgen. Sekswerkers krijgen zo eindelijk de kans om als volwaardige burgers aan de maatschappij deel te nemen.

Dat was voorheen onmogelijk omdat er bijvoorbeeld geen arbeidscontract kon worden afgesloten, en boekhouders en bankiers konden worden gestraft wanneer ze diensten aan sekswerkers verleenden. Er gold echter wel een gedoogbeleid voor sekswerk, een soort grijze zone.

In sommige steden werkten sekswerkers onder een horecacontract of als zelfstandige. De bordjes met het opschrift ‘serveuse demandée’ of ‘cherche hôtesse’ tieren nog steeds welig in de vitrines langs de iconische Chaussée d’Amour in Sint-Truiden en omstreken.

 

Grijze zone

De decriminalisering van sekswerk plaveit de weg om de taboesfeer rond het thema te doorbreken. De bescherming van sekswerkers is een volgende en cruciale stap in het garanderen van een veilige omgeving. Pooierschap blijft vanzelfsprekend verboden en zal dankzij de nieuwe wetgeving zelfs nog strikter bestraft worden.

Maar de beleidsmakers zijn niet blind voor de specifieke vereisten in de sector. Daarom wordt er aan een erkenningsprocedure gewerkt, waarbij er rekening wordt gehouden met de vormgeving van een dienstverband met hiërarchische meerderen. Verschillende vertegenwoordigers en belangenorganisaties worden betrokken bij het uittekenen van die kaders.

De decriminalisering van sekswerk plaveit de weg om de taboesfeer rond het thema te doorbreken: de bescherming van sekswerkers is een volgende en cruciale stap © Werner Lerooy / Shutterstock.com

Hoewel mensenhandelnetwerken zeker aanwezig zijn in de sekswerkindustrie, is de realiteit genuanceerder volgens experts zoals historica Magaly Rodríguez García. Zo gaf ze aan dat PAG-ASA, een vereniging voor slachtoffers van mensenhandel, spreekt over 1.500 slachtoffers in de afgelopen 24 jaar, van wie er 600 gedwongen seksuele diensten verschaften, maar verder onderzoek ontbreekt of wordt niet ter beschikking gesteld.

Al valt de laatste jaren wel een bijzondere tendens op rond de zogenoemde loverboys of tienerpooiers. Jaarlijks zijn er zo’n veertig à zestig slachtoffers in Vlaanderen. Maar er blijft veel onder de radar, en in België en Nederland alleen al zouden er de afgelopen jaren duizenden slachtoffers in de klauwen van loverboys zijn gevallen. De tienerpooiermethode zou zelfs de meest gebruikelijke methode zijn geworden voor de uitbuiting van jonge vrouwen in de sekswerkindustrie over heel Europa.

De vzw Payoke treedt als ngo op tegen mensenhandel en begeleidt eveneens slachtoffers door hen psychosociale, juridische en administratieve bijstand te verlenen. Payoke voerde de voorbije, jaren campagne tegen onder meer tienerpooierschap, waarbij veelal jonge mannen jonge – vaak minderjarige – vrouwen verleiden tot prostitutie. Omdat het misbruik binnen een intieme relatie plaatsvindt, waarbij de vrouwen fysiek en mentaal aan de macht van de loverboy onderworpen zijn, is de situatie van de slachtoffers bijzonder precair en vereist die een specifieke benadering.

Sinds 2019 is Payoke door de Vlaamse overheid dan ook aangeduid als referentiecentrum voor alle slachtoffers van tienerpooiers in Vlaanderen. Sindsdien kreeg Payoke al meer dan honderd meldingen van mogelijke slachtoffers binnen, een bewijs dat het fenomeen zonder concrete acties allesbehalve snel zal verdwijnen. De modernisering van het seksueel strafrecht heeft ook bijzondere aandacht voor de kwalijke rol van pooiers en loverboys, en zal misbruik daarom strenger gaan bestraffen.

 

Licht op rood?

Een studie van de Universiteit Gent onderzocht, op vraag van de gemeente Schaarbeek, de levensomstandigheden van Ghanese en Nigeriaanse vrouwen die in de Brusselse Noordwijk werken. De aanleiding daartoe was de moord op Eunice Osayande in de zomer van 2018 en de steeds driester optredende mensenhandelaars. Osayande vluchtte in 2016 vanuit Nigeria naar België, waar ze werd uitgebuit door mensenhandelaars en werd gedwongen om tegen betaling seksuele diensten aan te bieden. Ze werd op 23-jarige leeftijd doodgestoken.

Uit een studie blijkt dat onveiligheidsgevoel, toegang tot gezondheidszorg, stress in relatie tot het beroep en discriminatie de vier grootste uitdagingen voor sekswerkers zijn © Shutterstock.com

De moord leidde tot protesten bij de sekswerkers die actief waren in de Noordwijk, onder leiding van het sekswerkerscollectief Utsopi. Dat is onderdeel van de European Sex Workers’ Rights Alliance (ESWA), die meer dan honderd organisaties in dertig Europese en Centraal-Aziatische landen vertegenwoordigt. Een vergeten en verzwegen groep in de samenleving nam moedig het woord en probeerde het taboe te doorbreken. Op basis van die brute moord en de daaropvolgende protesten bevroegen de onderzoekers 38 sekswerkers en verschillende betrokken organisaties om de dagelijkse realiteit van de sekswerkers zelf in kaart te brengen.

Uit de studie bleek dat onveiligheidsgevoel, toegang tot gezondheidszorg, stress in relatie tot het beroep en discriminatie de vier grootste uitdagingen voor sekswerkers betreffen. Sekswerk heeft een specifiek risicoprofiel. Zo is er een grotere kans op geweld vanwege klanten en vormen verschillende geslachtsziekten een bedreiging voor hun gezondheid.

De bevraagden formuleerden ook een reeks aanbevelingen voor beleidsmakers om de omstandigheden voor hun beroepsuitoefening te verbeteren. In het bijzonder werd de vraag gesteld naar een betere samenwerking tussen de gemeenten, het Brusselse Gewest en de federale regering om een antwoord op de hierboven geschetste uitdagingen te vinden. Een cultuursensitieve aanpak door zowel de hulpdiensten als de politie zou alvast het wederzijdse vertrouwen kunnen opkrikken. De sociale en culturele verscheidenheid van de sekswerkers in Brussel is immers bijzonder complex en vereist daarom ook gespecialiseerde tolkendiensten om de communicatie te verbeteren.

 

Lokale overheden

De gemeente Sint-Joost-ten-Node poogt regelmatig om sekswerk via strenge politiereglementen te beperken, hoewel de regulering ervan een federale bevoegdheid is © Venuswix / Shutterstock.com

Lokale overheden liggen vaak in de knoop met het beleid ten aanzien van sekswerk. In de gemeente Sint-Joost-ten-Node, waar een deel van de rosse buurt van de Noordwijk ligt, poogt burgemeester Emir Kir regelmatig om sekswerk zoveel mogelijk te beperken via onder andere strenge politiereglementen. Gezien de regulering met betrekking tot sekswerk een federale bevoegdheid is, werd Kir al verschillende malen door de Raad van State wegens bevoegdheidsschending teruggefloten.

Ook zijn er in de Brusselse gemeente regels die de huisnummers van panden waar sekswerk wordt gedoogd, vastleggen. Maar omdat Sint-Joost-ten-Node die panden af en toe opkoopt, verschuift het sekswerk naar de straten of panden die daar niet voor voorzien zijn. Dat veroorzaakt dan weer overlast bij de buurtbewoners door een aanzienlijke toename van verkeer en luidruchtig cliënteel.

Een blik op de Luikersteenweg in Sint-Truiden: lokale overheden zijn vaak op zoek naar omgangsmethoden met de overlast die met sekswerk gepaard kan gaan, toch is het hier van belang bescherming aan de meest kwetsbaren te bieden © Larissa Courant

In het Haspengouwse Sint-Truiden, waar waarnemend burgemeester Jelle Engelbosch (N-VA) de 33 bars en clubs langs de Chaussée d’Amour als ‘beschamend voor de stad’ omschreef, werd er in 2021 opnieuw belasting op de uitbating van de bars geheven. Die belasting werd onder het bewind van geschorste burgemeester Veerle Heeren (CD&V) al een tijdje niet meer geïnd, onder invloed van een rechtszaak die werd aangespannen door de eigenaars en de vele postbusvennootschappen waarop de bars staan ingeschreven.

De herintroductie van de belasting focust meer op de eigenaars van de huizen zelf en zou tussen de 10.000 en 15.000 euro per jaar per pand moeten opleveren. Ook verwacht het stadsbestuur dat het openhouden van zulke bars door de fikse som wordt ontmoedigd. Op 15 mei 2022 kwam het nieuws naar buiten dat de Limburgse gouverneur de erostaks als onwettig verklaarde, omdat de parameters gekoppeld aan de tarieven – berekening op basis van oppervlakte – als niet-relevant in de berekening van de belastingtarieven worden gezien.

Het probleem met zulke verhoogde belastingen kan zijn dat er opnieuw een toename van clandestiene eroshuizen kan optreden. De sekswerkers zelf dreigen daar het voornaamste slachtoffer van te worden, aangezien het dan moeilijker wordt om hun werk op een relatief veilige manier uit te oefenen. Politiecontrole wordt op die manier lastiger gemaakt en mensenhandelnetwerken krijgen zo opnieuw vrij spel. Ook alluderen bepaalde lokale besturen op het openen van één groot erotisch centrum uit het zicht van de bewoonde wereld, wat dan weer tot gettovorming kan leiden en ook onveilige situaties creëert.

 

En nu?

De decriminalisering van sekswerk biedt een humaan kader voor de duizenden sekswerkers die nu zicht hebben op deelname aan de samenleving. En dat is zeker een goede zaak, het maakt immers deel uit van de maatschappij. Er is echter nog veel werk aan de winkel voor de verschillende bevoegde overheden in het voorzien van een degelijke toegang tot gezondheidszorg, en in de strijd tegen mentaal en psychisch geweld en mensenhandel in verschillende vormen. Dat kan het best in samenspraak met de belangenverenigingen zelf.

Relatief recente fenomenen zoals tienerpooierschap moeten en zullen strenger aangepakt worden om de huidige onveiligheid te bestrijden. Zeker lokale overheden, die met de dagelijkse praktijk worden geconfronteerd, zijn op zoek naar omgangsmethoden met de overlast die met sekswerk gepaard kan gaan. Toch is het hier van belang de mens centraal te stellen en bescherming aan de meest kwetsbaren te bieden.

 

Meer weten?

Payoke vzw: opvang en ondersteuning van slachtoffers mensenhandel. Meer informatie vind je hier.

PAG-ASA: steun aan slachtoffers van mensenhandel, begeleiding naar autonomie en re-integratie. Lees hier verder.

Utsopi: sekswerkerscollectief in België, bestuurd en gerund door sekswerkers, streeft naar totale autonomie voor sekswerkers. Meer informatie hier.

 

Tot voor kort werd sekswerk alleen gedoogd, evenwel zonder wettelijk kader: sekswerkers werkten vaak onder een horecacontract of als zelfstandige, getuige de bordjes in de vitrines langs de befaamde Chaussée d’Amour in Sint-Truiden © Larissa Courant