Nieuws

Inspiratie voor de lessen niet-confessionele zedenleer

Verschenen in deMens.nu Magazine jg12 nr1, in het kader van het dossier ‘Positief bekeken‘. Meer ‘Doordacht’ hier.

Bert Goossens en Christophe Van Waerebeke

Gezegd

“Remember: things can be bad, and getting better.” – Hans Rosling, Zweedse arts en statisticus, eredoctor Vrije Universiteit Brussel.

“Iemand die een bijzonder begenadigde criticus is, zal zonder twijfel dikwijls ondermijnend zijn. Maar ondermijnend, zo mag je hopen, waar het gaat om kletspraat, hol vertoon, hypocrisie, geriefelijke behoudzucht en herenschimmig radicalisme.” – John Passmore, Australische filosoof en humanist.

“Maak van jezelf een geschenk voor anderen.” – Caroline Pauwels, ererector Vrije Universiteit Brussel.

“Het belangrijkste is niet of je een optimist of een pessimist bent, maar wat je conclusies zijn.” – Johan Braeckman, filosoof en hoogleraar Universiteit Gent.

Possibilist

Over de term ‘possibilist’ – let op, niet bedoeld als aanhanger van het possibilisme, een stroming binnen het socialisme – kan je meer vernemen in Ronduit. Aantekeningen van een possibilist, een interessant boek van de ons veel te vroeg ontvallen VUB-ererector Caroline Pauwels. Het begrip staat voor het vertrouwen dat we – met behulp van onze menselijke vermogens – de samenleving en de wereld kunnen veranderen en verbeteren. Het is het rotsvast geloof dat dingen beter kunnen worden.

Naast de rede, de wetenschap en het humanisme is het possibilisme de vierde centrale bouwsteen van de Verlichting, begrepen als een levenskunst in bevraging. In het boek reflecteert de auteur ook over wat het possibilisme voor haar persoonlijke leven heeft betekend.

Een ander opvallend persoonlijk en inspirerend verhaal over het geloof in possibilisme lees je in Tussen hoop en hersenletsel. Een zoektocht naar identiteit, herstel en zorgvuldig optimisme van een verkeersslachtoffer, een boek van leerkracht niet-confessionele zedenleer Stijn Geerinck. Hij doet het verhaal van zijn lange en veeleisende revalidatie, nadat hij op de fiets door een dronken automobilist werd aangereden.

Doetip: schrijf als possibilist je eigen levensverhaal.

Niet gezegd

“Optimism is a moral duty.” Die uitspraak wordt vaak toegeschreven aan de Oostenrijks-Britse filosoof en logicus Karl Popper of aan de Duitse filosoof Immanuel Kant. Het citaat is echter niet letterlijk in hun werk te vinden, al sluit het wel aan bij het gedachtegoed van Kant.

Hoe dan ook, het brengt een interessante discussie op gang. Is het moreel wenselijk of zelfs verplicht een optimist te zijn? Wat denk jij?

Wetenschap

De encyclopedisten, een groep Franse achttiende-eeuwse wetenschappers en filosofen, geloofden dat het tijdperk van de wetenschap alle volkeren geluk zou brengen, mits de heersende vorsten gehoor gaven aan deskundigen.

Met de Franse vorst liep het anders af, maar met de Verlichting kwam het wetenschappelijk denken in hoger aanzien en ontwikkelde zich een positief denken over de mogelijkheden van de wetenschap.

Kan je voorbeelden bedenken van hoe wetenschap en techniek hebben bijgedragen tot het goede en het menselijk geluk? Zijn er ook tegenvoorbeelden te geven?

Overdenk je voorbeelden in het licht van de volgende passage uit de Verklaring van modern humanisme (augustus 2022, gedeeltelijk geparafraseerd): “Wij – humanisten – bepleiten de toepassing van wetenschap en vrij onderzoek voor de problemen van de wereld, in het besef dat – terwijl wetenschap de middelen verschaft – menselijke waarden het doel moeten bepalen. Met wetenschap en technologie willen we het welzijn van de mens vergroten, en nooit op een onmenselijke of destructieve manier.”

Begin van alle wijsheid?

Inderdaad, zelfkennis. En dus ook kennis over je eigen valkuilen en capaciteiten. Managementcoach Daniel Ofman bedacht een handige tool om via een uitgebreide lijst van ‘kernkwadranten’ – opgedeeld in kernkwaliteit, valkuil, uitdaging en allergie – je eigen kunnen en aandachtspunten in kaart te brengen.

Zijn ‘kernkwadrantenspel’ biedt een middel om in de klas op een toegankelijke en speelse wijze kennis te maken met de kernkwadranten.

“De 128 kaarten van ‘Het kernkwadrantenspel’ hebben elk een beschrijving van een kwaliteit/uitdaging of een valkuil/allergie, aangevuld met een synoniem en een uit het leven gegrepen typering. Op de achterkant van elk kaartje zie je hoe je die typering terugziet in gedrag.”

Voor meer informatie over vorming via spel, zie De Aanstokerij en Filosoferen op school.

Muziek

Volgens cognitief neurowetenschapper Jacob Jolij kan muziek je hersenen écht opvrolijken. Krijg jij een positieve mindset van nummers als Don’t Stop Me Now van Queen en Walking on Sunshine van Katrina & the Waves? Welk nummer verbetert steevast jouw gemoed?

Nog meer gezegd

“Ik denk dat optimisme dichter bij liefde zou moeten of kunnen liggen dan bij de plicht. Optimisme is in die zin breekbaar en kwetsbaar, in zekere zin ook eenzaam, en heel erg naakt. Je breekbaar aan een ander laten zien, met al je deuken en littekens, met je onvermogen tot spreken, met het falen dat in elke beweging kan opduiken, dat is de plek waar de liefde beweegt. Het is in wezen niet anders voor het optimisme.” – Jan Mertens, beleidsmedewerker Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling.

Vrijzinnig humanisme in de klas: meer weten?

Ben je geïnteresseerd in niet-confessionele zedenleer? Als leerkracht, leerling of ouder? Neem een kijkje op nczedenleer.be, hét informatiepunt over het vak ncz met inspiratie en ondersteuning voor leerkrachten en leerlingen.

Lees ook ‘Een bank vooruit‘: leerkrachten niet-confessionele zedenleer vertellen over hun vak, verschenen in deMens.nu Magazine.