fbpx
deMens.nu

Er is leven na de dood

Over YODT, avatars en deepfake

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg12 nr2. Lees hier meer artikels over ‘de virtuele mens’.

De dood hoort bij het leven. Waar de een komt, volgt de ander als een schaduw. Ooit is het onherroepelijk met ons gedaan. Of niet? Ons aardse leven is dan misschien voorbij, maar weldra leven we met z’n allen verder in de metaverse. Daar is Koen Mylle, de man achter de app YODT, van overtuigd. Hij gelooft rotsvast in een leven na de dood. Niet in een hemel of een hel, maar wel in een artificieel gecreëerd universum met quasi eindeloze mogelijkheden.

Nele Deblauwe

Vrijzinnig humanisten geloven niet in een leven na de dood. Jij wel?

Koen Mylle: De dood heeft me altijd mateloos gefascineerd. Ik vind sterven een heel onrechtvaardig gegeven, want je krijgt geen tweede kans. Daarom wil ik zó graag geloven in een leven na de dood.

Stel dat ik morgen plots overlijd, dan zou ik er alles voor geven om nog even te kunnen terugkeren voor een knuffel of een gesprek met mijn nabestaanden. Om hen toe te fluisteren dat alles goed komt, dat hun rouw er mag zijn, maar ook dat ze verder moeten met hun leven. Mensen die aangekondigd overlijden, kunnen zich voorbereiden op het afscheid, samen met familie en vrienden. Bij een plots sterfgeval, zoals bij een ongeval of suïcide, lukt dat niet. (lees verder onder de foto)

 

Koen Mylle, de man achter de app YODT, ‘You Only Die Twice’, is ervan overtuigd dat we na ons aardse bestaan met z’n allen verder leven in de metaverse: “Hoe meer ik daarmee bezig ben, hoe meer ik besef dat we ook over onze digitale nalatenschap moeten nadenken.”

 

Vanuit die interesse volgde je een opleiding tot begrafenisondernemer. Ondertussen houd je je professioneel bezig met levenseindevragen. Op welke manier?

Mylle: In 2004 schreef ik een brief aan mijn nabestaanden. Dat document stond op mijn desktop in een mapje met de naam ‘Als ik morgen sterf’. Ik was toen veertig jaar en noemde het mijn emotioneel testament. Ondertussen is mijn leven ontzettend veranderd en geëvolueerd. Dat is bij iedereen zo, het leven is – gelukkig maar – geen statisch gegeven. We zijn voortdurend in beweging en maken elke dag opnieuw keuzes die onze toekomst een andere vorm of inhoud geven.

Die brief van toen is nu helemaal niet meer van toepassing. Bovendien is het niet meer van deze tijd om dingen op papier te bewaren, dus ik bedacht een app waarin ik allerlei zaken met betrekking tot mijn nalatenschap kan bijhouden. Hoe meer ik daarmee bezig was, hoe meer ik besefte dat we ook over onze digitale nalatenschap moeten nadenken. We zien steeds vaker profielen op Facebook of LinkedIn waarvan de eigenaars overleden zijn. Volgens berekeningen zullen er aan het einde van deze eeuw meer dode dan levende profielen op Facebook zijn.

 

De app heet YODT en dat staat voor ‘You Only Die Twice’. Hoezo, twee keer sterven?

Mylle: In de toekomst zal iedereen twee keer sterven. Eén keer in de wereld zoals wij die nu kennen en één keer in de digitale wereld.

 

De digifielen en cybernauten zijn ongetwijfeld helemaal mee, maar hoe leg je de metaverse uit aan een doorsneemens die alleen de aan-uitknop van een laptop kan bedienen?

Mylle: Heel eenvoudig: de metaverse is een virtuele wereld. Momenteel bestaan er meerdere van die werelden. Zo heb je Roblox, maar ook Horizon Worlds, of Decentraland. Vooral kinderen voelen zich in die digitale universums thuis. Ze zijn ermee vertrouwd, onder andere via digitale huiswerkplatformen zoals Bingel.

Daar hebben kinderen hun eigen avatar. Wie flink huiswerk maakt, wordt beloond met pingping – digitale munten, zeg maar. Met die pingping kunnen ze hun figuurtje leuke kleren aantrekken of kiezen voor bijzondere kenmerken zoals een vissenkop of puntoren. Met hun avatar beleven ze de leukste avonturen, organiseren ze feestjes of bouwen ze hun eigen huis. De graphics van die games zijn vandaag nog rudimentair, de icoontjes zijn nog beperkt qua mogelijkheden, maar de kracht van het internet en computers neemt fors toe.

Straks krijgt de metaverse een realistische weergave. Naarmate de grafische kwaliteit toeneemt en de metaverse actiever wordt, zullen er ook steeds meer volwassenen aan deelnemen. (lees verder onder de foto)

 

Artificiële intelligentie zal de grens tussen de echte en de virtuele wereld flinterdun maken en wellicht zelfs helemaal doen vervagen, en dat zal ook bij rouwen een rol spelen – bijvoorbeeld met de ontwikkeling van avatars en deepfake therapie © Shutterstock.com

 

Dat klinkt heel futuristisch. Is de metaverse nog ver van ons bed?

Mylle: Helemaal niet. De metaverse ontwikkelt zich razendsnel. We evolueren naar een parallelle wereld waarin iedereen een digitale versie van zichzelf bezit. Die realiteit is niet meer zo veraf, integendeel. Beweren dat de metaverse een hype is, is naïef.

Twintig jaar geleden waren er ook stemmen die beweerden dat het internet tijdelijk zou zijn, een modeverschijnsel. Kijk nu. Kinderen leiden vandaag een heel ander leven dan pakweg kinderen in de jaren tachtig. De huidige generatie jongeren behoort tot de digital natives, ze hebben nooit een andere wereld gekend dan die mét internet. In die wereld zullen zij de metaverse als heel normaal beschouwen.

 

Wat moet ik daarmee, met die digitale versie van mezelf?

Mylle: In de metaverse kan je je eigen leven creëren, kan je zijn wie je wil. Je kan er met je droomauto rijden, over de hele wereld nieuwe vrienden maken, vlotjes meerdere talen spreken en zelfs vergaderingen op je werk bijwonen zonder daarbij in levenden lijve aanwezig te zijn. Je stuurt gewoon je avatar, terwijl je thuis met je VR-bril op je neus in de zetel zit.

 

Leven in de metaverse betekent ook sterven in de metaverse, of net niet?

Mylle: Dat is een ingewikkeld ethisch vraagstuk. In de digitale werelden lopen inderdaad mensen rond die in de reële wereld al overleden zijn. Vandaag kan iemand als avatar perfect verder leven in die digitale wereld. Je avatar kan na je dood door iemand anders in de metaverse gedirigeerd worden.

De vraag is: willen we dat? We moeten ons afvragen waar we de grens bepalen. Waar stopt het echte leven en waar begint het virtuele leven, en waar en hoe stopt het dan weer? Als je iets in een digitale wereld creëert, dan blijft het daar voor eeuwig bestaan. Maar ook hier: wil je dat wel? (lees verder onder de foto)

 

Koen Mylle: “Als mijn nabestaanden zich kunnen troosten met een avatar van wie ik ben of ben geweest, dan vind ik dat helemaal oké. Maar mijn avatar moet wél gecreëerd zijn op basis van mijn data, dus van alle informatie over mij als mens.”

 

Meer vragen dan antwoorden dus?

Mylle: Absoluut. In Praag vond onlangs een conferentie plaats rond het bepalen van ethische regels voor de artificiële wereld. Momenteel zijn die er helaas onvoldoende, en dat terwijl de metaverse as we speak steeds groter en reëler wordt. Facebook is een mooi voorbeeld van hoe het niet moet. Toen dat platform aan zijn opmars begon, was de overheid daar totaal niet mee bezig, met als gevolg dat ze hopeloos achterblijft met de wetgeving.

Zo ontstond het schandaal rond Cambridge Analytica, waarbij de data van miljoenen Facebookgebruikers voor politieke doeleinden werden misbruikt. Mark Zuckerberg, de CEO van Meta, gaf uiteindelijk toe dat zijn bedrijf aan marketing doet: “We run ads.” De data van gebruikers worden verkocht aan de hoogste bieder, die ze inzet uit eigenbelang. Op die manier werden miljoenen accounts beïnvloed om voor Donald Trump te stemmen bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016.

Met de kracht van artificiële intelligentie en de komst van de metaverse wil men dat soort manipulatieve strategieën vermijden, maar dat vraagt om een strenge regelgeving. Met een opgeheven vinger en het verbieden van discriminerend taalgebruik zullen we er niet komen.

 

De vrije wil lijkt plots een heel relatief gegeven in die digitale wereld.

Mylle: Facebook, Google, Instagram, WhatsApp … het zijn geen liefdadigheidsinstellingen, hè. Die bedrijven zijn miljoenen waard en ze worden gerund met het oog op hun economische belangen. Wij voeden hen dagelijks met informatie over wie we zijn, waar we naartoe gaan, wat ons interesseert, wie onze vrienden zijn, welke politieke voorkeur we hebben, wat onze geaardheid is, enzovoort.

Wees er maar zeker van dat al die data zorgvuldig opgeslagen en gebruikt worden. Wie denkt ‘veilig’ te zijn door uit de metaverse te blijven, is eraan voor de moeite. Niets is minder waar.

 

Op Facebook kan je tegenwoordig aangeven wat er na je overlijden met je profiel moet gebeuren. Stel dat je aangeeft dat het mag blijven bestaan, wat is dan de meerwaarde ervan als je overleden bent?

Mylle: Op Facebook ben ik bevriend met iemand die al tien jaar dood is. Dat profiel bestaat nog, dus ik krijg een melding als die persoon jarig is. Ikzelf en ook andere vrienden posten dan wensen op zijn profiel. In principe loopt die persoon nog in de digitale wereld rond, want niemand heeft het Facebookprofiel van die man opgezegd.

We zien dat heel wat profielen na verloop van tijd verdwijnen, maar iemand kan een profiel ook gewoon overnemen. Zo hoorde ik over een Facebookprofiel van een overleden meisje dat door haar mama was overgenomen. Zij postte of antwoordde in naam van haar dochter. Dat kan betekenisvol zijn in een rouw- of troostverhaal. Tegelijk moet er een wetgevend kader komen, want niet iedereen wil digitaal verder leven. Over zo’n dingen moeten we nadenken in het hier en nu, vóór we sterven. (lees verder onder de foto)

 

We evolueren naar een parallelle wereld waarin iedereen een digitale versie van zichzelf bezit: die realiteit is niet meer zo veraf, de metaverse ontwikkelt zich razendsnel, en in die digitale wereld kan je je eigen leven creëren, kan je zijn wie je wil © Shutterstock.com

 

Zou jij verder willen leven als avatar?

Mylle: Als mijn nabestaanden zich kunnen troosten met een avatar van wie ik ben of ben geweest, dan vind ik dat helemaal oké. Zo houd ik van het idee dat mijn achterkleinkinderen mijn avatar zullen ontmoeten en mij op die manier leren kennen. Voor mij is dat een manier om verder te leven na mijn dood, een fijne gedachte.

Maar mijn avatar moet wél gecreëerd zijn op basis van mijn data, dus van alle informatie over mij als mens. Ik wil niet dat men iets creëert waarbij eventueel dingen worden verteld die niet helemaal stroken met wie ik was. Kijk, ik wéét rationeel gezien dat het leven hier en nu eindig is. Zolang je dat niet beseft, kan je er ook niet intens van genieten.

Maar door de komst van artificiële intelligentie zal het voor iedereen mogelijk worden om de overledene nog te volgen. In plaats van naar een foto zal men naar een persoon in levenden lijve kunnen kijken. Op de uitvaart zal de avatar van de overledene aanwezig zijn, men zal nog met hem of haar kunnen praten. Dat bestaat al.

 

We gaan naar de uitvaartplechtigheid van onze overleden oom en wie komen we daar tegen? Onze oom!

Mylle: Ik heb mijn oma nooit gekend, ze overleed in de Tweede Wereldoorlog, voor ik geboren werd. Mijn moeder vertelde vaak over haar, maar ik heb alleen een foto. Ik heb haar stem nooit gehoord, noch de intonatie ervan, of haar mimiek nooit gezien, alleen die platte foto van haar. Als ik vandaag de kans zou krijgen om even met haar te praten, dan zou ik dat onmiddellijk doen. Ik zou er heel veel voor over hebben.

 

Ook als dat een avatar zou zijn?

Mylle: Oh, maar dat maakt me niets uit.

 

Vreemd … je spreekt eigenlijk toch niet écht met haar?

Mylle: Maar wel met een levensechte digitale versie van haar. In Nederland is daar onderzoek naar gedaan. Aan verschillende mensen werd gevraagd of zij virtueel met hun overleden partner of kind wilden praten. De proefpersonen kregen het beeld van hun dierbare overledene geprojecteerd op iemand anders – een deepfake therapeut – voor zich. De therapeut antwoordde op de vragen van de nabestaanden, mét de stem en het uiterlijk van de overleden persoon. (lees verder onder de foto)

 

Koen Mylle: “Is het inzetten van avatars en deepfake therapie verkeerd? Op zich is de technologie en ontwikkeling ervan niet verkeerd. Hoe we ermee omgaan, dat is een andere kwestie. Die nieuwe realiteit komt er sowieso aan, het is hoog tijd om erbij stil te staan.”

 

Deepfake, dat is nog iets helemaal anders?

Mylle: Deepfake is projectie, een avatar is virtuele realiteit. Bij deepfake kruipt iemand in de huid van iemand anders. De deelnemers aan het onderzoek leken goed te beseffen dat het nep was, toch voelden ze zich gesteund en getroost door de deepfake therapy. Vandaag kan je – na overleg – al zo’n rouwtherapie boeken.

 

Mogen we nog gewoon rouwen, als in definitief afscheid nemen?

Mylle: Natuurlijk, maar willen we niet allemaal geloven in mooie verhalen? Mensen betalen ook voor een goochelshow, hoewel ze weten dat ze bedot worden. De illusie en de beleving tellen.

De bedenker van deepfake therapy formuleerde het zo: de ratio wordt aan de kant geschoven voor het fijne gevoel dat mensen aan het gesprek met de overledene beleven. Ze praten over koetjes en kalfjes, over wat ze horen, voelen en zien. Is dat goed of fout? Als het de pijn verzacht, dan maakt het niets uit.

Ik vind het niet verkeerd om me goed te voelen bij iets dat nep is en waarvan ik wéét dat het nep is. Een film is ook niet echt en toch gaan we massaal naar de bioscoop.

 

Een film is entertainment. Met avatars op een uitvaartplechtigheid of deepfake therapy bij rouwende mensen raken we aan normale menselijke gevoelens als verdriet, pijn en gemis.

Mylle: Je kan je bij dat alles heel wat vragen stellen. Is het inzetten van avatars en deepfake therapy verkeerd? Op zich is de technologie en ontwikkeling ervan niet verkeerd. Hoe we ermee omgaan, dat is een andere kwestie. Die nieuwe realiteit komt er sowieso aan, het is hoog tijd om erbij stil te staan.

Ooit naar The Matrix gekeken? Daarin stelt men dé vraag: “How do you define real?” De komst van artificiële intelligentie zal de grens tussen de echte wereld en de virtuele wereld flinterdun maken en wellicht zelfs helemaal doen vervagen. Dat zal ook bij rouwen een rol spelen.