Nieuws

Waarom je moet werken voor je vrienden

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg12 nr3. Lees hier meer artikels over ‘eenzaamheid’.

Bij eenzaamheid denken we al gauw aan mensen die hun partner hebben verloren, alleen wonen, single zijn, geen kinderen hebben of verhuisd zijn. Maar wat als je iets meemaakt waardoor al je vrienden wegvallen, of als je gewoon nooit echt goede vrienden hebt gemaakt? Vriendschap is van wezenlijk belang in veel mensenlevens, maar blijft toch vaak onbesproken. Hoe komt dat?

Daphne Siozos

Op zoek in de bibliotheek naar boeken over vriendschap, belanden we in de sectie ‘psychologie in relaties’. Daar vinden we van alles: flirttips voor mannen, seksualiteit binnen het huwelijk, mannen van Mars en vrouwen van Venus. Tussen de tientallen boeken over romantische relaties zijn er welgeteld twee boeken over vriendschap. Die nemen we dan maar mee.

Binnen onze samenleving worden vriendschappen vaak als bonus gezien. Als je je op die ene afdeling in de bibliotheek baseert, lijkt het alsof partner- en familierelaties belangrijker worden geacht dan vriendschappen. Dat zie je ook in verschillende aspecten van de maatschappij: woonsituaties, rituelen, zelfs op je belastingbrief. En aan de tijd die we aan iets of iemand willen geven. Wanneer we het druk hebben met het werk of het huis of de kinderen, zijn onze vrienden meestal de eerste slachtoffers. Onze tijd gaat eerst naar familie en partner. Als er dan nog wat rest, kunnen we misschien eens met de vrienden afspreken. Zou je een partner ooit zo behandelen?

Via je vrienden vind je jezelf

Dat ze niet aan de top van de prioriteitenladder staan, wil echter niet zeggen dat we vrienden niet belangrijk vinden. In haar boek Vriendschap: een tweede ik beweert Catharina de Haas zelfs dat vriendschap essentieel is in een menswaardig leven: “Mensen hebben mensen nodig om zichzelf te kunnen worden en om zichzelf te leren kennen.” Wanneer je meer te weten komt over wie de ander is, ontdek je ook waarin je zelf gelijkt op of verschilt van die ander. Op die manier leer je via de ander meer over jezelf.

Daarnaast verwacht onze omgeving dat we vrienden hebben. Dat schrijft Selma Franssen in haar boek Vriendschap in tijden van eenzaamheid: een ode aan goede vrienden. Zij merkt op dat je voor relatieproblemen bij therapeuten, seksuologen, datingapps en dies meer terechtkan. Maar wat als je geen vrienden hebt? Franssen: “Er rust nog steeds een groter taboe op zeggen dat je er wel een goede vriend bij zou kunnen gebruiken dan op zeggen dat je een lief in je leven mist.” We denken al gauw dat er iets mis is met iemand als die geen vrienden heeft. Die vaststelling schrikt dan op haar beurt potentiële nieuwe vrienden af. Nochtans is eenzaamheid door een gebrek aan vrienden een veel voorkomend gevoel, en niet alleen bij ouderen. Het is iets waar ook steeds meer jonge mensen mee kampen.

Vrienden maak je vanzelf?

Dat de kwestie velen treft, wordt pijnlijk duidelijk in een van de meest gelezen artikels van The New York Times online: How to Make, and Keep, Friends in Adulthood. Daarin wordt Marisa Franco, doctor in de psychologie, geïnterviewd. Zij schreef onder andere het boek Platonic over volwassen vriendschap. Een van de misvattingen die ze probeert te weerleggen, is dat vriendschap vanzelf ontstaat. Volgens haar is het noodzakelijk om erop uit te gaan en echt actief op zoek te gaan naar vriendschap. Mensen die denken dat het met geluk te maken heeft, stelt ze, zijn eenzamer.

Ook Selma Franssen heeft het daarover. Zij schrijft dat het momenteel lijkt alsof vriendschappen onderhouden net als ademen is: je leert het jezelf aan. Niemand legt je uit hoe het moet. Daarnaast wordt er ook niet echt over gesproken. Of toch niet op dezelfde manier als kinderen dat doen. Op de speelplaats hoor je continu bff-banden gesmeed en gebroken worden – bff, als in best friends forever. “Jij bent mijn vriend, dus jij mag naar mijn verjaardagsfeestje komen.” Toen was het heel duidelijk wie je vrienden waren. Nu kijken mensen nogal vreemd op als je vraagt: “Zeg, zijn wij eigenlijk vrienden?”

Van theorie naar praktijk

Maar hoe ga je op zoek naar iets waarover je niet mag praten? Franssen stelt dat je een soort van ‘dekmantel’ nodig hebt. Vrijwilligerswerk, een cursus pottenbakken of een boekenclub zijn daar goede voorbeelden van. Die zaken helpen om tot de drie voorwaarden te komen die een langdurige vriendschap zouden bevorderen: om te beginnen nabijheid, daarnaast herhaalde, ongeplande interacties, en tot slot een setting die mensen aanmoedigt om elkaar in vertrouwen te nemen. Die theorie, die sociologen in de jaren vijftig bedachten, komt in verschillende boeken en artikels aan bod en is eerder empirisch, maar ze geeft wel een idee van hoe vriendschappen worden opgebouwd. Tijd lijkt de voornaamste factor te zijn.

Dat verklaart ook waarom kinderen gemakkelijker vriendschappen vormen. Zij kunnen enorm veel tijd aan elkaar geven, omdat ze weinig energie in andere dingen moeten steken. Als volwassene heb je meer te combineren en dat kan ervoor zorgen dat je minder ruimte over hebt om vrienden te maken. Uitgerekend hoeveel tijd je daarvoor nodig hebt, werd aan de Universiteit van Kansas uitgezocht. Het onderzoek pinde het vast op vijftig uur qualitytime om van kennis naar vriend te gaan, en op tweehonderd uur voor een nieuwe, hechte vriendschap. Wie heeft daar nu tijd voor? (lees verder onder de foto)

Durf te vragen

Het belangrijkste om daaruit te leren, is dat je moet vechten voor je vrienden. Dat gaat over tijd maken, buitenkomen, pottenbakken … Maar het gaat vooral ook over communicatie. Waarom zouden we geen vrienden blijven maken zoals toen we kind waren?

Zeg tegen je vrienden dat je hen graag ziet en dat je het fijn vindt dat ze je vrienden zijn. Vertel aan interessante kennissen dat je wel graag vrienden zou willen worden. En durf te vragen: “Zeg, zijn wij nu eigenlijk vrienden?” Zelf hebben we de proef op de som genomen en met verschillende mensen precies die conversatie gehad. En inderdaad, er komen alleen interessante gesprekken en toekomstige koffieafspraken uit.