Nieuws

Hartenpijn is ook fysieke pijn

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg12 nr3. Lees hier meer artikels over ‘eenzaamheid’.

Hij rolt zijn valies door de voordeur de hal in. Uitpakken doet hij niet. Hij hangt liever nog even rond in de herinneringen aan zijn vakantie. Daar staat ze. Zijn lief. En zij is blij om hem te zien. Ze zagen elkaar tenslotte tien dagen niet. Waarom is hij niet vrolijk? Het wrange gevoel wordt met elke tel groter. Hij doet afstandelijk. Zij merkt het op. Wat hij haar gaat vertellen, zal haar hart breken.

Laure Lytens

Want zo voelt liefdesverdriet, alsof je hart echt breekt. Of dat werkelijk kan, daar komen we verder nog op terug. Laten we het eerst hebben over de pijn die gepaard gaat met liefdesverdriet. Die zit namelijk niet tussen de oren, liefdesverdriet bezorgt mensen fysieke pijnen. Hoe komt het dat verliefdheid euforische gevoelens geeft, terwijl liefdespijn je met negatieve gedachten overspoelt. Je hormoonhuishouding blijkt er een rol in te spelen.

Euforie bij verliefdheid

Bij verliefdheid ontstaan de vlinders die je voelt door een verhoogde dosis dopamine. Ons lichaam maakt dat hormoon zelf aan. Dopamine veroorzaakt gevoelens van euforie. Bij elk contact met ‘die ene persoon’ komt er dopamine vrij en die bezorgt mensen een high. Het werkt erg verslavend. Mensen worden door de verslaving gestimuleerd om telkens opnieuw contact met die ene persoon te zoeken. De high duurt natuurlijk niet voor eeuwig. Je lichaam kan de hoge dopaminedosissen niet blijven stimuleren, waardoor de vlinders na twee tot drie jaar weggaan.

Er zijn nog twee andere relevante hormonen werkzaam in een liefdesrelatie: endorfine, het belangrijkste hormoon dat voor een geluksgevoel zorgt, en oxytocine, het knuffelhormoon. Die hormonen zijn cruciaal voor partnerbinding. Ze zorgen ervoor dat mensen naar hun partner verlangen, zelfs als de verliefdheid verdwenen is.

Wanneer je bij je geliefde bent, komt er oxytocine vrij. Het brengt gevoelens van rust, kalmte en veiligheid, en helpt om je aan je partner te hechten. Naast oxytocine komen er ook endorfines vrij die gelukzalige gevoelens voortbrengen door de nabijheid van de geliefde. Endorfines zijn verslavend, net als dopamine, waardoor mensen het gevoel dat hun partner bij hen teweegbrengt, blijven opzoeken.

Fysieke pijn bij liefdesverdriet

Liefdesverdriet bewerkstelligt het tegenovergestelde. De gelukshormonen endorfine en oxytocine nemen af, terwijl de stresshormonen cortisol, adrenaline en noradrenaline toenemen. Zowel bij verliefdheid als bij liefdesverdriet zijn noradrenaline en cortisol aanwezig. Ze zorgen ervoor dat je geen hap door je keel krijgt en vol spanning en opwinding zit. Liefdesverdriet combineert die verloren appetijt en stress met verdriet en negatieve gedachten.

De toename van cortisol kan leiden tot bloeddrukverhoging, gewichtstoename, acne en angst. Mensen geven aan ook fysieke pijn te ervaren bij liefdesverdriet. Ze beschrijven het als pijn op de borst, alsof je knock-out geslagen bent of verpletterd wordt. Sommigen krijgen zelfs paniekaanvallen.

Is het het liefdesverdriet dat de fysieke pijn veroorzaakt? In 2011 onderzocht een team Amerikaanse wetenschappers dat op neurologisch niveau. Aan de hand van MRI-scans vergeleek het onderzoeksteam de hersenactiviteit bij sociale afwijzing (het zien van een ex-partner) met die van fysieke pijn (hete vloeistof op de huid). Uit het onderzoek blijkt dat de fysieke pijn van liefdesverdriet effectief waarneembaar is. De kwalen van een relatiebreuk zijn niet alleen psychologisch.

Een gebroken hart

Diezelfde onderzoeksgroep ondervond dat liefdesverdriet een conflict veroorzaakt tussen de hersenen en het hart: het activeert zowel het sympathische als het parasympathische zenuwstelsel. Het stimuleert tegelijkertijd ‘versnelling’ en ‘tot rust komen’, wat kan leiden tot een verstoring van het hartritme. Vaak vertoont iemand met een lage hartslagvariabiliteit symptomen als vermoeidheid, angst, depressie en slechte slaap.

In zeldzame gevallen kunnen mensen echt sterven aan een gebroken hart. De medische term is Tako Tsubo cardiomyopathie. Dat syndroom duikt op wanneer de linkerkamer van het hart niet goed meer pompt. Het hart breekt niet letterlijk. Langdurige stress en hevige emoties veroorzaken een destabilisatie, waardoor het normaal functionerende hart faalt. In het ergste geval heeft dat de dood tot gevolg.

Laten we vrienden blijven

Verliefdheid en liefdespijn herleiden tot een biochemisch proces is natuurlijk kort door de bocht. Enerzijds zijn er hormonen die vrijkomen en een gevoel veroorzaken. Anderzijds is er de interpretatie van dat gevoel. Waar verliefdheid voor de ene persoon een vrolijk en gelukzalig gevoel brengt, kan een andere persoon een verhoogde stress ervaren. Het persoonlijke leven en de individuele situatie spelen een rol in de ervaring. Onze gedachten hebben een aanzienlijk aandeel in de interpretatie van gevoelens.

Na een relatiebreuk kunnen gedachten ons op die manier ook gevangenhouden, door ons steeds opnieuw te stimuleren om de ander op te zoeken. Kunnen we contact houden en doen alsof de chemie er nooit is geweest? Daar is geen eenduidig antwoord op. Iedere persoon reageert uniek op een relatiebreuk. Door het contact met de ander te verbreken, zal ons lichaam wel ophouden met het aanmaken van endorfines en oxytocine. Na een tijd herstelt de hormonale huishouding zich weer, waardoor het biochemische verlangen naar de andere persoon verdwijnt.

Toch blijven veel mensen achter met een gevoel van verlangen naar de ander. In dat geval zijn het de gedachten die het bemoeilijken om een persoon los te laten. Je kan de periode met je partner niet zomaar uitwissen. Het vraagt meer aanpassing dan de afname van cortisol om te aanvaarden dat de situatie – al dan niet door eigen keuze – niet meer is zoals ze was. Liefdesverdriet doet nu eenmaal pijn en iedereen gaat daar op een eigen manier mee om.

Foto bovenaan © Shutterstock.com