Nieuws

Culturele hoofdstad van de smartphone

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg12 nr4. Lees hier meer artikels over ‘cultuur’.

Wie denkt dat er op TikTok alleen maar wordt gedanst, heeft de app waarschijnlijk nog nooit geopend. Toegegeven, bij het opstarten van het platform in 2016 kreeg het inderdaad de bijnaam ‘the dance app’, maar dat is ondertussen verleden tijd. TikTok is uitgegroeid tot een eigen wereld met eigen regels, eigen gebruiken en eigen subculturen.

Daphne Siozos

Laten we even een woordassociatiespel spelen. Waar denk je aan bij het woord cultuur? Muziek, musea, kunst en architectuur? Of eerder eten, mensen, landen, geschiedenis en traditie? Allemaal zaken die nauw verbonden zijn met een of andere interpretatie van cultuur. Welke invulling dan ook, er zijn weinig mensen die spontaan aan TikTok zullen denken bij dat hypothetische spelletje. Toch zullen we hier een klein betoog houden om die app aan je reeks associaties toe te voegen.

Voor jou

TikTok werd sinds zijn opstart in 2016 meer dan 3,5 miljard keer gedownload. Minstens 50 miljoen mensen scrollen dagelijks door de videocontent. Maar het is niet alleen het enorme gebruikersaantal dat hier speelt. Vooral de hoeveelheid tijd die mensen op de app spenderen, spreekt tot de verbeelding. Voor de gemiddelde gebruiker is dat bijna één uur per dag. Makkelijk 240 procent meer dan op andere socialemediakanalen.

Als je even bedenkt dat 50 miljoen mensen dagelijks een uur naar video’s van maximum drie minuten – maar vaak veel korter – kijken, is het hallucinant hoeveel informatie op het platform rondgaat.

Wel is het niet zo dat iedereen dezelfde video’s te zien krijgt. Dagelijks worden er zo’n 34 miljoen korte filmpjes op TikTok gegooid. Dan is het niet meer geloofwaardig dat die allemaal jonge mensen zouden tonen die simpele dansjes op versnelde muziekjes doen. De diversiteit aan content is enorm, maar in principe niet moeilijk te navigeren.

Wanneer je een TikTokaccount aanmaakt, kom je daarna automatisch op de ‘For You-page’. Daar vind je alle video’s terug waarvan het algoritme denkt dat jij ze leuk zal vinden. De eerste uren of dagen zal je aan het algoritme moeten aanleren wat je ook daadwerkelijk leuk vindt. Wanneer je bepaalde zaken gaat zoeken of steeds hetzelfde soort content liket of deelt, past het algoritme zich aan. Na een tijdje verandert je For You-pagina in een verzameling van jouw interesses. Ze ziet er dan ook bij iedereen helemaal anders uit. Sommige mensen vinden het zelfs wat intiem om hun For You-page aan anderen te laten zien. (lees verder onder de foto)

Subculturen van alle tijden

Wat nu de For You-page op TikTok is, kan vergeleken worden met de cafés, scholen of sportclubs waar mensen samenkomen. Vroeger, en nu nog steeds eigenlijk, bezochten mensen juist die plaatsen waar gelijkgezinden aanwezig waren. Denk maar aan politiek eerder links- of eerder rechtsgeoriënteerde cafés.

In veel gevallen ontstaan daar vriendengroepen of clubs en vormen zich in de bredere maatschappij misschien zelfs subculturen. Het zijn omgevingen, genres, stijlen waarbij mensen met dezelfde interesses of dezelfde mindset zich comfortabel voelen en zich verenigen. Binnen die plekken kunnen zich dan nog meer takken en nichegroepen vormen.

TikTok is stilaan op diezelfde manier aan het evolueren. Ook daar ontstaat een enorm divers aanbod aan subculturen. Zo is ‘BookTok’ de nieuwe boekenclub, ‘FitTok’ de hedendaagse fitnessclub en leer je via de hashtag ‘MomsofTikTok’ alles over hoe je een goede moeder kan zijn. Lid worden van die groepen is gemakkelijker dan ooit: als je de video’s fijn vindt en je voelt je lid van de groep, dan ben je simpelweg lid van de groep. Iedereen bepaalt zelf wat zijn, haar of hun interesses zijn.

De bekendste subcultuur op TikTok is waarschijnlijk BookTok. Verschillende auteurs mochten daar al de vruchten van plukken. Colleen Hoover is er een bekend voorbeeld van, maar ook They Both Die at the End van Adam Silvera is zo’n succesverhaal. Dat boek werd al in 2017 geschreven, maar werd in 2020 door BookTok opgepikt en belandde plots opnieuw in de bestsellerlijsten.

De video’s waarin mensen elkaar boeken aanraden, hebben duidelijk een enorme invloed. Meningen worden zonder verpinken uitgespuwd, scènes worden nagespeeld of nieuwe boeken worden aangeraden onder de noemer ‘als je dat leuk vond, lees dan dit’. Op die manier ontstaat een virtuele gemeenschap van boekenliefhebbers die met elkaar in interactie gaan. (lees verder onder de foto)

Ieder zijn ding

Maar BookTok is zeker geen alleenstaand fenomeen. Er zijn ondertussen duizend-en-een subculturen op TikTok. Het gaat van tarotkaartlezers via heksen naar skaters en wandelaars. Daarbij zijn er binnen al die subculturen nog specifiekere takken, net zoals je vroeger binnen de punksubcultuur bijvoorbeeld anarchistische punk of streetpunk had.

Zo kan je nu onder andere op de verbouwplek van TikTok terechtkomen, waar je allerlei tips en tricks terugvindt om je woning op te fleuren. Maar als je huurt, mag je een groot deel van die ideeën niet uitvoeren. Geen nood, er bestaat een tak van verbouw-TikTok waar je alles over rental friendly verbouwingen ontdekt.

Er is duidelijk voor elk wat wils en je vindt gelijkgezinden in een sneltempo. Van de miljoenen gebruikers is er sowieso iemand die in hetzelfde superspecifieke onderwerp geïnteresseerd is als jij. En die bereik je heel snel via het sterke algoritme. Ondertussen zijn er ook heel wat mensen die TikTok als alternatieve zoekmachine gebruiken. Op vragen als ‘hoe leer ik snel een handstand doen’ tot ‘hoe speel ik dit liedje op de piano’ vind je zeker weten een antwoord.

TikTok heeft heel duidelijk een eigen cultuur ontwikkeld, waarin geleidelijk aan subculturen ontstaan. Dat verschilt in principe weinig van het sociale leven zoals we het al kenden. Alleen is het nu op een heel brede en internationale schaal. Dat kunnen we dan toch cultuur noemen?