Nieuws

Hoe laat je het thema ‘identiteit’ in de lessen niet-confessionele zedenleer aan bod komen?

Identiteit en zelfrealisatie, een redelijk complex thema waar ik tijdens de lessen niet-confessionele zedenleer graag wat meer aandacht aan besteed.

In de eerste plaats tracht ik de leerlingen het besef bij te brengen dat de mogelijkheid tot vreugde beperkt is in de tijd, die net daardoor ook kostbaarder wordt. Sterfelijkheid als datgene wat onze geestdrift cultiveert. En dat begint het best op jonge leeftijd. Veranderingen na de volwassenheid zijn immers zelden spectaculair.

Maar hoe doen we dat, onze geestdrift cultiveren? Hoe creëren we een kompas dat ons de juiste richting aangeeft? Aan de hand van voorbeelden probeer ik de leerlingen te inspireren bij hun zoektocht naar ‘identiteit’, naar een ‘narratief geheel’. Het aanbod is legio.

We luisteren naar een beruchte speech van Apple-topman wijlen Steve Jobs of naar muziekfragmenten. De soundtrack van Into the Wild bijvoorbeeld – vooral de nummers Guaranteed en Rise bevatten waardevol discussiemateriaal. We bekijken enkele filmfragmenten uit Dead Poets Society en Into the Wild, of het YouTubefilmpje Life as Jelly Beans, enzovoort. Of we gaan dieper in op het thema identiteit aan de hand van enkele persoonlijkheidstesten, onder andere over keuzes maken en jezelf doelen stellen. We bespreken het werk van auteur Bronnie Ware, The Top Five Regrets of the Dying – in vertaling verschenen als Als ik het leven over mocht doen. We organiseren een filosofisch café of lezen voor uit het allegorische soefi-gedicht Samenspreking der vogels van Farid-ud-din Attar of uit Ithaca van de Griekse dichter Konstantinos Kavafis. De tocht die in die gedichten wordt ondernomen, is lang en moeizaam, maar daardoor ook steeds de moeite waard. Moraal van het verhaal: de zoektocht naar betekenis en identiteit is zelf de betekenis, de weg ís de bestemming.

Bovenvermelde gedichten zijn nog steeds actueel. Heel wat mensen leiden/lijden een eerder passief bestaan. Of ze raken verstrikt in een immersieve leefwereld, hun venster op de wereld wordt grotendeels gevormd door de tirannie van beeldschermen. Alleen wie op een scherm verschijnt, bestaat dan echt.

‘En wat dan nog?’, vragen velen zich af. Daar is toch niets verkeerds mee? Dat zou kunnen kloppen, ware het niet dat we niet onsterfelijk zijn. Het leven is eindig. Voor we het weten, is het te laat en vergaat het ons als bevroren bloemknoppen. We lopen allemaal het risico te verwelken zonder ooit te hebben gebloeid. Velen ervaren bij het ouder worden een toenemend onbehagen over gemiste kansen in het leven.

En bij dat alles stellen we ons de vraag waarom we maar beter én hoe we een actief bestaan kunnen leiden. Identiteit en zelfrealisatie zijn namelijk een constructie en hebben meer te maken met worden dan met zijn. Het inzicht van de Russische auteur Fjodor Dostojevski indachtig: zoek niet naar de zin van het leven, maar leef het, dan zal de zin zich vanzelf openbaren.