Nieuws

Inspiratie voor de lessen niet-confessionele zedenleer

Verschenen in deMens.nu Magazine jg13 nr1, in het kader van het dossier ‘En toen was er leven‘. Meer ‘Doordacht’ hier.

Bert Goossens en Christophe Van Waerebeke

Gezegd

“De stervelingen zijn gelijk: niet de geboorte, alleen de deugd maakt een onderscheid tussen hen.” – Voltaire, Franse schrijver en Verlichtingsfilosoof.

“Het leven is het lawaai tussen twee ondoorgrondelijke stiltes. Stilte voor de geboorte, stilte na de dood.” – Isabel Allende, Chileense journaliste en schrijfster.

“Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn begiftigd met verstand en geweten, en behoren zich jegens elkander in een geest van broederschap te gedragen.” – Artikel 1 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.

“Het leven is een soortgelijk gedicht: het heeft begin en eind, maar een geheel is het niet.” – Johann Wolfgang von Goethe, Duitse wetenschapper, schrijver en filosoof.

“In Genesis staat dat er in den beginne ledigheid was en dat God erop inwerkte. Voor een kunstenaar is dat volkomen duidelijk.” – Willem de Kooning, Nederlands-Amerikaanse kunstschilder.

“Het menselijk leven begint daar waar het ontbreken van instinctief bepaalde handelingen een zeker punt overschrijdt, waar de aanpassing aan de natuur haar dwingend karakter verliest en het handelingsleven niet langer uitsluitend bepaald wordt door erfelijk gegeven mechanismen. Anders gezegd, menselijk leven en vrijheid zijn van den beginne af onafscheidelijk.” – Erich Fromm, Duits-Amerikaanse psycholoog en filosoof.

Geboorten

In 2022 waren er 63.284 geboorten in het Vlaamse Gewest: 32.429 jongens en 30.855 meisjes. Dat jaar werden er bijna 2.500 kinderen minder geboren dan in 2021 en bijna 500 meer dan in 2020. In vergelijking met het topjaar 2010 werden er in 2022 zo’n 6.795 minder kinderen geboren, een daling van 9,7 procent.

Meer informatie en cijfermateriaal hier bij Statistiek Vlaanderen.

Eerste contact

Hoewel we de ervaring allemaal zelf hebben meegemaakt, kunnen we ons amper nog voorstellen hoe we als pasgeboren baby de wereld hebben beleefd. Het moet alleszins bijzonder zijn geweest, want onze zintuigen zijn de eerste weken van ons bestaan nog volop in ontwikkeling.

Het gehoor is bij de geboorte al beter ontwikkeld dan het zicht, maar ruiken doet de baby het best – of toch al vrij goed. Het is ook het reukvermogen dat de baby aanspreekt om de moederborst te zoeken.

Na één week kan de baby op basis van de geur al het verschil bepalen tussen de mama en een andere vrouw, terwijl hij of zij op dat moment pas scherp ziet op een afstand van ongeveer twintig centimeter.

Rood is de eerste kleur die de baby kan onderscheiden en dat is pas het geval na een viertal weken in het leven. Het zintuig waarmee we als baby de wereld werkelijk en dan nog letterlijk tot ons nemen, is het gevoel, meer bepaald via de mond. Het is de eerste ‘overbrugging’ tussen ‘onze’ wereld en de buitenwereld.

Kom meer te weten over de zintuigen bij kinderen bij Kind en Gezin.

Herinneringen

Heb je je ooit al afgevraagd waarom we ons zelden iets uit onze peuter- en kleutertijd kunnen herinneren, laat staan van toen we baby waren?

Als driejarige kleuter leren we meer woorden en korte zinnen te gebruiken. Daardoor gaan we gebeurtenissen voornamelijk in de vorm van talige herinneringen opslaan en dat ten koste van non-verbale herinneringen of sporen in het geheugen in de vorm van een beeld, handeling of gevoel. Die laatste worden dan moeilijker in het geheugen ‘teruggevonden’. Het geheugen structureert zich vanaf die leeftijd vooral in of door taal.

Toch kunnen ervaringen uit de prille levensjaren je nog onbewust beïnvloeden, hoewel de toegang tot die herinneringen is afgesloten. Dat komt vooral voor bij traumatische ervaringen en angsten uit de vroege kindertijd. Je voelt dan dat er iets was, maar je kan niet vertellen wat, omdat de taalcode ontbreekt.

Bron: Waarom we geen herinneringen hebben aan onze baby- en peutertijd, lees meer bij Eos.

Bevolking

De welvaart in de wereld neemt steeds toe. Een gevolg daarvan is dat er gemiddeld minder kinderen worden geboren. Vooral in ontwikkelingslanden ligt het geboortecijfer hoog. Doordat mensen langer leven, neemt de wereldbevolking toch toe. Al begint de groei wel te vertragen.

Vandaag zijn we met meer dan 8 miljard mensen. De Verenigde Naties voorspellen dat de wereldbevolking in 2050 ongeveer 9,7 miljard inwoners zal tellen en in 2100 ongeveer 10,9 miljard. Daarna verwacht men dat de bevolking zou beginnen te krimpen.

In het begin

In het begin was er … niets. Tot de mens een verhaal bedacht om het iets te verklaren.

Ontdek Het verhaal van ons heelal en Het verhaal van het leven in negen videoverhalen bij Wetenschaap.

Venus

In wat we kunnen beschouwen als representanten van humanistische kunst, vinden we ook elementen terug die het begin van het leven symbolisch verbeelden.

Een voorbeeld van zo’n werk over de afkomst van het leven is De geboorte van Venus van Sandro Botticelli uit de Italiaanse renaissance. Het schilderij beeldt, naast een aantal andere goddelijke figuren, het aanspoelen van de naakte godin Venus op de Cypriotische kust uit, staande op een schelp. In de klassieke oudheid werd met een schelp metaforisch verwezen naar een vagina. Als godin staat zij dan ook voor de liefde, de seksualiteit en de vruchtbaarheid.

Een expliciete verwijzing naar de geboorte vinden we ook terug in het welbekende werk van Gustave Courbet, L’origine du monde. Op het schilderij een naakt vrouwenlichaam, neergelegen op een bedstee met gespreide benen en een losliggend laken over het gelaat. Het is frappant – en actueel – dat L’origine de la geurre van Orlan het kruis van een naakte man in eenzelfde positie uitbeeldt …

Vrijzinnig humanisme in de klas: meer weten?

Ben je geïnteresseerd in niet-confessionele zedenleer? Als leerkracht, leerling of ouder? Neem een kijkje op nczedenleer.be, hét informatiepunt over het vak ncz met inspiratie en ondersteuning voor leerkrachten en leerlingen.

Lees ook ‘Een bank vooruit‘: leerkrachten niet-confessionele zedenleer vertellen over hun vak, verschenen in deMens.nu Magazine.