Vergrijzing in het gevangeniswezen

Standpunt

Unie Vrijzinnige Verenigingen (UVV) – deMens.nu vraagt meer aandacht voor de vergrijzing in het gevangeniswezen.

Probleemstelling

In acht jaar tijd is het aantal 60-plussers verdubbeld in het Belgisch gevangeniswezen en op het eerste zicht lijkt een gevangenis aangepast aan de noden voor deze populatie. Op 22 januari 2019 waren er 1.459 gedetineerden tussen de leeftijd van 50 tot 59 jaar, deze vormt de grootste groep ‘oudere gedetineerden’. Op vlak van gezondheidszorg moet er eerst gesproken worden over het ‘early aging’ proces waardoor gedetineerden automatisch door het leven in de gevangenis ruim tien tot vijftien jaar ouder worden. Uit onderzoek blijkt de helft van de 50-plussers in de gevangenis dagelijks te roken. De meest voorkomende fysieke klachten onder deze populatie zijn: hartklachten, last van een te hoge bloeddruk, spierpijn en reuma. Op vlak van geestelijke gezondheid werden vele oudere gedetineerden in de kinderjaren psychologisch misbruikt. An sich, zijn de kwalen vergelijkbaar met de ouderen in de ‘vrije samenleving’, maar in de gevangenis wordt met deze kwalen veelal geen rekening mee gehouden. Dit zorgt ervoor dat de kwalen onder de oudere gedetineerden verergeren. De gevangenis is geen ideale omgeving om de kwalen te verzorgen of voor ‘basis’ noodzakelijke hulpmiddelen aan te schaffen. Daarom is het tekort aan medische zorgen eerder een probleem gerelateerd aan de detentiecontext.

Buiten gezondheid is het werken in de gevangenis voor oudere gedetineerden problematisch. Daarnaast staan werkgevers veelal niet positief tegenover ex-gedetineerden, toch is het vinden van werk of vrijwilligerswerk een ‘must’ voor de SURB1 om vervroegd te kunnen vrijkomen. Dit geldt ook voor het zoeken van een woning na detentie. Doordat oudere gedetineerden niet kunnen werken in de gevangenis hebben ze geen geld om na detentie zich op de huurmarkt te begeven. Anderzijds staan verhuurders ook niet altijd positief tegenover ex-gedetineerden. Verder is eenzaamheid het grootste struikelpunt voor 50-plussers, zowel intra- als extra muros. Opmerkelijk is dat deze bevindingen vergelijkbaar zijn met het buiten, maar waar België als klein broertje zich ergens onderaan bevindt op vlak van aanpassing van het gevangeniswezen voor de oudere detentiepopulatie.

Oplossingen

Er zou een overschakeling kunnen gebeuren naar een ‘Gero-penitentiair’ beleid. Dit wil zeggen dat er een specifieke woonomgeving en regime wordt gecreëerd die beantwoord aan de behoeften van de oudere gedetineerden. Verder moet er ook worden ingezet op veiligheid, welzijn en gezondheid met meer verzorgend personeel. Een specifieke opleiding voor penitentiair beambten is een ‘must’ om tijdig in te grijpen bij problemen. Daarnaast is het ook belangrijk om in te zetten op zinvolle tijdsbesteding en een betaald werk, dit zou in het voordeel spelen voor de oudere detentiepopulatie om sociaal isolement tegen te gaan en voor de re-integratie van oudere gedetineerden. Hiervoor zou het inzetten van meer vrijwilligers en een betere focus van de hulp- en dienstverleningsaanbod op deze populatie een voordeel zijn.

De participatie van alle partijen op politiek niveau kan gunstig zijn voor de gezondheidszorg voor ouderen. Daarom zou de gezondheidszorg in het gevangeniswezen overgeheveld moeten worden naar de minister van sociale zaken en gezondheidszorg. Hierbij gepaard moet de DGZG2 ook overgeheveld moeten worden naar de FOD Gezondheidszorg en zou de DGZG extra versterkt moet worden. Tot slot is de invoering van een gezondheidscoördinator ideaal om dit al per gevangenis in goede banen te leiden.

Implementatie van de ‘Global Age-Friendly Cities’ in het gevangeniswezen gestut op de acht pijlers: buitenruimten en gebouwen (1), vervoer (2), huisvestiging (3), sociale deelname (4), respect en sociale integratie (5), burgerparticipatie en werkgelegenheid (6), communicatie en informatie (7), communautaire ondersteuning en gezondheidsdiensten (8).