Onbehagen
Bas Heijne
Het gaat objectief best goed met de wereld en toch wordt ons positieve wereldbeeld, gevormd door de Verlichting, aan diggelen geslagen. Dat pessimisme is irrationeel, maar wel reëel. Het gevolg is populisme, fundamentalisme en identiteitspolitiek die vijanden zoeken om zich tegen af te zetten en een universalistisch wereldbeeld in de weg staan. Nieuwe wetenschappelijke kennis op het vlak van neurologie versterkt het onbehaaglijke gevoel. Het confronteert ons met onze beperkingen. Onze hersenen als object zijn beïnvloedbaar en vrijheid is een illusie. Het resultaat is een malaise en een gevoel van onvrijheid. De mens verzet zich en aanvaardt de realiteit van wetenschap niet meer. Het populisme speelt daarop in en geeft de mensen weer de mogelijkheid zich terug te trekken in de veilige bubbel van identiteit binnen de eigen groep. Tegelijk sneuvelt het universalisme en het Verlichtingsdenken dat daarbij hoort. De rede die denkt dat te kunnen vermijden, is overmoedig.
Met zijn verrassend heldere analyse maant Bas Heijne vooruitgangsdenkers en humanisten aan om zichzelf niet te ondermijnen met hun verhaal. Niet iedereen is voor rede vatbaar. Het is de condition humaine die dat in de weg staat. Wie zijn verhaal brengt zonder daarmee rekening te houden, schakelt zichzelf uit.
[mve]
Onbehagen. Nieuw licht op de beschaafde mens, Bas Heijne, Ambo / Anthos, 2016
ISBN 978 90 263 3543 3
De Boekenprijs deMens.nu wordt tweejaarlijks uitgereikt en bekroont het beste Nederlandstalige non-fictieboek over vrijzinnig humanistische waarden. De prijs wordt georganiseerd door deMens.nu, in participatie met het Humanistisch Verbond, het Vermeylenfonds en het Willemsfonds.
De shortlist van vijf boeken voor de Boekenprijs deMens.nu 2018 bestaat uit: In naam van God van Paul Cliteur en Dirk Verhofstadt, Onbehagen van Bas Heijne, Samenleven met gezond verstand van Patrick Loobuyck, De bedreigde vrijheid van Johan Op de Beeck, en Material Matters van Thomas Rau en Sabine Oberhuber. Hiernaast vind je een recensie van elk van die boeken.