Nieuws

Voor een ambitieus klimaatbeleid

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg8 nr2

Elf prominente figuren uit de media, de kunstsector, de ondernemerswereld en het wetenschappelijke veld wilden niet langer toekijken hoe de Belgische overheid bleef uitblinken in het uitstellen van een sterk klimaatbeleid. Na een ontmoeting met advocaat en milieuactivist Roger Cox, die in Nederland een klimaatrechtszaak had aangespannen, waren ze van mening dat de tijd voor een gelijkaardig Belgisch initiatief rijp was. Klimaatzaak vzw was geboren.

Ellen Vandevijvere

Collectieve actie van burgers

Om een ambitieus klimaatbeleid af te dwingen, heeft Klimaatzaak vzw in 2014 een rechtszaak opgestart tegen de vier Belgische overheden die voor klimaat bevoegd zijn. Ondertussen sloten al meer dan 55.000 bezorgde Belgen zich als mede-eiser aan, wat van de rechtszaak de grootste ooit maakt.

De eisers hopen dat de Klimaatzaak als activator voor een duurzame maatschappelijke en politieke verandering dient. Dit door de overheden op hun verantwoordelijkheden te wijzen en een concreet beleid te eisen, gericht op voldoende verlaging van de CO₂-uitstoot, met maatregelen die de klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit tegengaan.

De rechtszaak in Nederland was de eerste in haar soort. Het proces tegen de Nederlandse staat werd inmiddels in 2015 door Roger Cox gewonnen. Dat historische vonnis van de rechtbank in Den Haag inspireerde burgers wereldwijd om dezelfde weg in te slaan en een klimaatbeleid via de rechtbank af te dwingen.

Wij spraken met Lambert Schoenmaekers en Francesca Vanthielen, twee van de initiatiefnemers van Klimaatzaak vzw in België.

 

Een groter publiek belang

Lambert Schoenmaekers is projectleider bij Regionaal Landschap Kempen en Maasland vzw, een organisatie die actief is op het vlak van duurzame streekontwikkeling. Net als de andere oprichters van de Klimaatzaak was hij op zoek naar manieren om de klimaatproblematiek meer onder de aandacht te brengen. De grote vraag hierbij was hoe een extra dimensie kon worden geboden aan de organisaties die er al zijn, zoals de Bond Beter Leefmilieu en andere milieubewegingen.

Waarom een rechtszaak over de CO₂-uitstoot en pakweg niet over het plasticgebruik?

Lambert Schoenmaekers: In CO₂ komt alles wat met klimaatopwarming te maken heeft uiteindelijk samen. Alles wat we maken, wat we eten … onze hele welvaart kan je terugvoeren tot fossiele brandstoffen. We eten als het ware olie. En CO₂, een verbrandingsrest van die fossiele energie, veroorzaakt samen met andere gassen het broeikaseffect dat in snel tempo een bedreiging voor de huidige en de toekomstige samenleving vormt. De extreme exploitatie van fossiele energiebronnen wereldwijd, die onze samenleving normaal is gaan vinden, gebeurt niet zonder risico. De echte kosten van dat energieverslindende systeem wentelen we momenteel op de toekomst af.

 

 

De rechtszaak werd al in 2014 aangespannen. Waarom duurt het proces zo lang?

Schoenmaekers: Dat de rechtszaak extra lang duurt, heeft te maken met het justitieapparaat dat vaak onder druk staat en onderbemand is. Erger nog, in dit geval maakten de overheden er een spelletje van door te filibusteren. De overheid heeft maar liefst drie rechtszaken aangespannen over de taal waarin het proces moet worden gevoerd en heeft ze ook alle drie verloren. Maar op die manier heeft men de zaak drie jaar vertraagd. Op Belgisch en Vlaams niveau werd bovendien jarenlang een klimaatbeleid gevoerd in de trant van ‘zo weinig mogelijk doen en toch de indruk wekken dat we veel doen’.

 

Lambert Schoenmaekers:

“Als we met de Klimaatzaak winnen,

wint iedereen”

 

Wat kan de overheid dan wél doen?

Schoenmaekers: Op stoffige, onverharde zandwegen zou koning auto weinig succes hebben gekend. Hij zou niet tot een massaproduct zijn uitgegroeid, als de overheden geen wegen zouden hebben aangelegd. Een grote transitie in de samenleving is dus vaak alleen mogelijk dankzij de structurele tussenkomst van de overheden. En nu zit men met een overheid die bang is van economische schade, terwijl we denken dat selectieve groei toch ook veel kansen biedt en een bloeiende economie mogelijk maakt.

Bill Clinton zei ooit: “It’s the economy, stupid!” Maar volgens mij vergat hij het tweede deel van het verhaal, namelijk dat het economische systeem uiteindelijk aan ecologische wetten onderhevig is. Kortom, we hebben maar één planeet. En die planeet heeft de mens niet nodig, wel omgekeerd.

 

Het draagvlak voor verandering is intussen toch wel gegroeid?

Schoenmaekers: Enerzijds ben ik optimistisch omdat er intussen wel veel mensen willen veranderen en verandering willen. Anderzijds is er een bestuurlijk niveau dat niet verder denkt dan de volgende verkiezingsuitslag. Onze politici kiezen veel te vaak voor individueel of groepsbelang van een sector of bedrijf. Maar er is geen groter publiek belang dan het nest waarin wij leven, onze planeet. Die kunnen we niet ongestraft blijven vervuilen en onder druk zetten.

 

Op korte tijd zijn er bijna 20.000 mede-eisers bijgekomen. Hoe groot is de impact van de Klimaatzaak volgens jou?

Schoenmaekers: Wij zijn een van de actoren, maar de laatste maanden zijn we wel enorm in aantallen gegroeid. De klimaatmarsen en de klimaattop in Polen, maar ook hoe België daarop reageert, zijn allemaal gebeurtenissen die mede-eisers genereren. Van 35.000 naar 55.000 – en we blijven groeien – in enkele weken is veel, en fijn natuurlijk.

 

Denk je dat de Klimaatzaak gaat winnen?

Schoenmaekers: Als we winnen, is het een zaak waarbij iedereen wint.

 

 

 

Hoopvolle sigalen

Ook Francesca Vanthielen, actrice en presentatrice, was van bij de aanvang bij de Klimaatzaak betrokken.

Wat betekent de Klimaatzaak voor jou?

Francesca Vanthielen: Ik geloof in de juridische druk die je kan uitoefenen om echt iets op gang te brengen. Dit is een rechtszaak met een begin en een einde. Ik was wel al met het milieu begaan voor ik met de Klimaatzaak ben gestart. Maar door minder vlees te eten en vaker de fiets te nemen, ga ik het klimaat niet redden natuurlijk. Dat realiseer ik me ook wel.

 

Francesca Vanthielen: “Het draagvlak creëren moet de overheid zélf doen”

 

Hebben de overheden die boodschap ook begrepen?

Vanthielen: Uitspraken als “We wachten op het maatschappelijk draagvlak om de stappen te ondernemen die nodig zijn” zijn vandaag onmogelijk nog te verantwoorden. Het draagvlak creëren is iets wat de overheid zélf moet doen. Denk maar aan het openbaar vervoer: een individu of zelfs een groep van honderd mensen is niet bij machte het openbaar vervoer te organiseren. Dat is wél de verantwoordelijkheid en de taak van de overheid.

 

Hebben de mensen intussen meer aandacht voor het klimaat?

Vanthielen: Ik zie hoopvolle signalen. Nog niet bij iedereen, maar doorgaans merk ik toch een positieve verandering, vooral bij de jongere generatie. Ook bij de bedrijfspresentaties die ik verzorg, ervaar ik dat de bedrijfsleiders een andere houding aannemen. Zij denken wél op lange termijn. Dat moet wel, als ze concurrentieel willen blijven. Als zij dat doen, kunnen de overheden hen daarin volgen. Zo stimuleren ze elkaar net. En ik hoop dat de Klimaatzaak daarbij een flinke duw in de rug geeft.