Een goede leesbaarheid
Column verschenen in deMens.nu Magazine jg8 nr3
Tinneke Beeckman
De uitslag van de Vlaamse, federale en Europese verkiezingen is ingeslagen als een bom. Grondige, diepgravende analyses vragen nog wat tijd. Over de rol van de media valt wel wat te zeggen. Zelden kregen burgers zo veel artikels en programma’s te verwerken. Toch bleven de debatten inhoudelijk zwak. Botsingen tussen ambitieuze kopstukken primeerden op grondige gesprekken. Welk klimaatbeleid is nodig én mogelijk? Welke pensioenhervormingen zijn haalbaar? Hoe kunnen leerkrachten en leerlingen het beter doen? De kiezer kreeg er nauwelijks antwoord op. Nochtans verrichten wetenschappers en academici hierover waardevol werk. Maar de confrontatie tussen politiek en wetenschap bleef vaak uit.
“Politici moeten worden gecontroleerd,
hun beleid moet toetsbaar zijn”
Die programma’s dienden ook om de politiek transparanter te maken. Transparantie is een kerntaak voor de media: politici moeten worden gecontroleerd, hun beleid moet toetsbaar zijn. Belangengroepen moeten duidelijk in beeld komen. Politici moeten verantwoordelijkheid afleggen. Luuk van Middelaar (een Nederlandse historicus en politiek filosoof, red.) noemt dat de ‘leesbaarheid’ van de politiek, in zijn laatste boek, De nieuwe politiek van Europa. Maar die leesbaarheid verschilt grondig van de transparantie zoals de media die in de aanloop naar de verkiezingen invulden.
Toen werd transparantie letterlijk opgevat als doorzichtigheid: alsof het onderscheid tussen het politieke theater en de coulissen moet verdwijnen. Er is geen verschil meer tussen de rol van de politicus en zijn privéleven, tussen officiële verklaringen en officieuze uitschuivers, tussen persoonlijke carrièreplanning en publieke dienstverlening. Zo waren er heel wat media-optredens, zelfs voorbij de studio’s. Altijd draaiende camera’s volgden toppolitici achter de schermen: bij de beenhouwer, in de keuken, met het gezin aan tafel. In Jambers in de politiek, bijvoorbeeld, toonden enkele toppolitici hun emotionele stemmingen; hun opluchting of ontgoocheling, extase of doodsangst. Maar al die uren televisie onthullen weinig over de reële machtsdynamieken in dit land, of over de dringende uitdagingen voor de toekomst.
Het bleef niet alleen bij emotionele verhalen. Heel Vlaanderen kon bijvoorbeeld horen hoe Bart De Wever, kandidaat-minister-president, zijn vrouwelijke tegenkandidaat Hilde Crevits neerzette als een Chiromeisje. Schijnbaar was hij in gesprek met zijn media-adviseurs. De suggestie is dat zo’n uitspraak hem ontglipt, dat hij de camera vergat. Dat klopt wellicht niet helemaal. Die ambiguïteit maakt van zijn uitspraak een nog krachtigere torpedo: dat is wat De Wever écht over zijn tegenstrever denkt. Zulke spelletjes ondermijnen de geloofwaardigheid van de politiek.
Een goede leesbaarheid vergemakkelijkt de democratie; sensatiezucht en verkeerde transparantie bemoeilijken haar. Dat geldt ook na de verkiezingen; dan moeten Vlaamse en Franstalige politici samen overleggen. Die oefening is al lastig genoeg zonder media-interventies die op allerlei manieren het vertrouwen tussen politici onderling, en tussen burgers en de politiek, verminderen.
Foto bovenaan © Johan Jacobs
Tinneke Beeckman is filosofe en schrijfster. Meer lezen?
