De mens is een sociaal dier

De mens is een sociaal dier

8 juli 2019 / Column/Magazine

Column verschenen in deMens.nu Magazine jg8 nr3

Kurt Van Eeghem

Het aantal Amerikanen dat bij de tweejaarlijkse, nationale peiling ‘no religion’ invult, verdubbelde de laatste dertig jaar en bekleedt nu de eerste plaats in de rankings. Katholieken, evangelisten en ‘geen religie’ hebben elk zo’n 23 procent aanhangers, waarbij de nipte winnaar, in 1991 nog goed voor een schamele 7 procent, nu bovenaan staat. Ik viel zowat achterover op mijn buik toen ik het las en, believe me, dat is een moeilijke oefening.

Het zijn vooral jonge mensen die niet meer geloven in de dogma’s en de bijbehorende santenboetiek. Toch vreemd in een land waar de godsdiensten zo fanatiek worden beleden, een land waar presidenten met de hand op de bijbel hun troepen naar verre buitenlanden sturen, een land waar de kerk letterlijk in het midden staat. Het blijft een verbazende evolutie.

“Niet-gelovigen delen

net zo goed de behoefte …”

In België is de groep die zich agnost en atheïst noemt gegroeid naar 32 procent, nog altijd fors minder dan de katholieke gemeenschap die net boven de 50 procent uitkomt, al mogen we die aanhang niet fanatiek noemen, de praktiserende gelovige vormt slecht een fractie. Dan is er de bange, blanke Vlaming die onder zijn deken ligt te trillen van angst, omdat het kalifaat en de sharia om de hoek loeren; hij beseft niet dat de moslimgemeenschap slechts 5,2 procent haalt. Andere bronnen zeggen 7,6 procent, maar veel jonge Belgen met moslimroots blijven ook weg uit de moskee.

“… om samen te komen,

te praten, te vieren”

Onlangs was ik in Spanje. Het viel me op hoe ‘oud’ de kerkganger er is. De zondagsmis kan rekenen op enthousiaste gelovigen, maar in de kathedraal van Toledo voelde ik mij wel heel erg jong. Dat is fijn voor mij, maar laten we wel wezen, dramatisch voor de Spaanse Kerk.

Zelfs Polen, het meest homogeen katholieke land van de wereld, kampt met dat probleem. Negen op de tien Polen komen uit voor hun roomse overtuiging, maar slechts vier onder hen gaan nog trouw naar de kerk. De andere zes maken zich daar niet druk over, maar houden het wel verborgen voor de overheid. Ze zijn bang om uit de Poolse normaliteit te vallen, wat hen, bijvoorbeeld op het werk, wel eens zuur zou kunnen opbreken. Ook Polen is minder uitzonderlijk dan gedacht.

Het is wat kort door de bocht om te stellen dat godsdiensten een zwanenzang meemaken; de veerkracht is groot en het verlangen naar gemeenschapsvorming blijft sterk. De mens is een sociaal dier en wil ‘samen dingen doen’. De Antwerpse kathedraal opende onlangs een kroeg om de gelovigen na de dienst bijeen te houden. Ook andere parochies plaatsen een tapkast aan de uitgang omdat het dorpscafé aan de overkant is verdwenen.

Niet-gelovigen delen net zo goed de behoefte om samen te komen, te praten, te vieren. Vrijzinnigen organiseren veel feesten, lezingen, bezinningsmomenten of gewoon gezellige ontmoetingen, je leest ze in onze goedgevulde kalenders. In theaters en concertzalen delen we de grote emoties met elkaar, op andere plaatsen kunnen we ons sociaal uitleven met het glas in de hand en zo zijn er voorbeelden te over.

Vereenzaming is een immens probleem en de ontkerstening zorgt ervoor dat groepen worden vergeten. Een maatschappij die zelfs haar postbodes niet meer toelaat om de tijd te nemen voor een gesprekje, is fout bezig. De vrijzinnigheid moet gepast en alert inspelen op de noden en haar deuren wijd opengooien. Daarnaast is het belangrijk te detecteren waar de noden zijn. Pas als iedereen ongebonden aan de open samenleving kan deelnemen, zullen de Amerikaanse cijfers me echt verheugen.