Innerlijke zelf meer verzorgen
Column verschenen in deMens.nu Magazine jg8 nr4
Tinneke Beeckman
We leven in een geseculariseerde samenleving: de kerken lopen leeg, de macht van religieuze instellingen neemt af. Heel wat mensen geloven niet meer in de christelijke God. Toch blijft er wat van de christelijke levenshouding overeind, bijvoorbeeld wanneer mensen aan lijden een positieve rol toekennen. Zo’n bejubeling staat haaks op de humanistische levensvisie, die de zelfontplooiing van de mens centraal stelt en menselijk lijden eenduidig afwijst.
Regelmatig wijzen sommige psychiaters of filosofen op de noodzaak of de voordelen van lijden: de moderne mens is ongelukkig omdat hij het te goed zou hebben, te veel om handen heeft, niet meer hoeft af te zien. Alsof lijden een noodzakelijke beproeving, zelfs een doel van het menselijk bestaan zou zijn. Alsof in armoede leven een diepzinnigere, zuiverdere of gelukkigere ervaring zou opleveren. Neen, natuurlijk.
“Alsof lijden een noodzakelijke beproeving,
zelfs een doel van het menselijk bestaan zou zijn”
Het doet me denken aan een beklijvend fragment uit Almodóvars autobiografische film Dolor y gloria: uit geldnood moeten zijn ouders hun intrek in een grotwoning nemen. Een devote, welgestelde dame komt op bezoek, en laat zich ontvallen dat ze jaloers op hen is. “Jaloers?”, vraagt de moeder verbaasd. “Ja,” antwoordt de vrouw, “want jullie leven zoals de apostelen van Christus.” De vrouw doet uitschijnen dat lijden benijdenswaardig is. Maar het compliment voelt voor de moeder eerder als een vernedering. Want ze moet voortdurend om steun bedelen, zodat ze haar zoon kan laten studeren. Dat is al onaangenaam. Daarbij merkt ze duidelijk dat wie lijden en ontbering predikt, er zelf warmpjes inzit.
Een ander voorbeeld: recent beweerde een psychiater in een Knack-interview dat lijden mensen kunstzinniger maakt. Maar dat kunstenaars meer zouden creëren omdat ze vaak geestelijk lijden, is een romantisch fabeltje. Eigenlijk verhindert psychisch lijden creativiteit.
Het klopt wel dat mensen altijd opnieuw moeten leren om lijden een plaats in hun leven te geven. Materieel succes kan nooit alle behoeften of vragen oplossen. Veel geld volstaat niet om gelukkig te zijn. Zodra je goed in je levensbehoeften kan voorzien, biedt extra inkomen niet méér geluk, hebben onderzoekers aangetoond.
“Het klopt wel dat mensen
altijd opnieuw moeten leren
om lijden een plaats in hun leven te geven”
En misschien geloven sommige mensen inderdaad dat ze recht hebben op een perfect leven, zonder verveling, last of problemen. Of dat pilletjes en verstrooiing elk onbehagen kunnen wegwerken. Of dat ook uitdagingen te frustrerend zijn om aan te gaan. Dan vergeten ze dat studeren, trainen of werken noodzakelijk zijn voor de ontwikkeling.
Mensen moeten niet vaker lijden, maar wel hun innerlijke zelf meer verzorgen. Dek een mooie tafel met lekkere gerechten, maar besteed ook aandacht aan het gezelschap en de gesprekken. Leer uit verhalen dat je heel wat in het leven niet controleert, en dat dit geen probleem is. Laat je inspireren door filosofen, die lijden niet miskennen, maar evenmin bewieroken. Zoals Spinoza noteert: besef dat je als klein, beperkt wezen uiteindelijk oneindig door de macht van de natuur wordt overtroffen. Je leven loopt onherroepelijk slecht af. En als je ondertussen zo veel mogelijk geestelijk en lichamelijk lijden hebt kunnen vermijden, dan is dat erg mooi meegenomen.
Foto bovenaan © Johan Jacobs
Tinneke Beeckman is filosofe en schrijfster. Meer lezen?
