Met de trein naar Kazachstan
Traag, duurzaam én avontuurlijk reizen
Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg9 nr1
Dominique De Meyst is negenentwintig en mensenrechtenjurist, Heleen Becuwe achtentwintig en educatief coördinator. In hun vrije tijd zijn beiden actief als reisbegeleider bij KrisKras, een organisatie die duurzame reizen voor jongeren organiseert. In april 2019 ondernamen zij een treinreis naar Kazachstan. Die alternatieve tocht was niet alleen duurzamer, maar ook veel avontuurlijker dan een vliegreis.
Annouk Brebels
Met de trein naar Kazachstan is geen alledaagse onderneming. Hoe is dat idee ontstaan?
Dominique De Meyst & Heleen Becuwe: We hadden het idee opgevat om de reis voor KrisKras uit te werken. Maar aangezien Kazachstan niet meteen een toeristische plek is, vonden we het beter om eerst zelf op ontdekking te gaan. Reizen met de trein was sowieso het uitgangspunt, uit duurzaamheidsoverwegingen. En een hele week alleen maar treinen, leek ons wel een cool plan. We vroegen ons af wat zoiets met ons zou doen. Duurzaam reizen bestaat eigenlijk niet, maar je kan je voetafdruk wel verkleinen. Bovendien is reizen met de trein ook gewoon leuk. En het brengt je in contact met de lokale bevolking. Je leert mensen op een andere manier kennen. Je reist veel dichter bij de mens dan wanneer je de toeristische route zou volgen.
Hoe reageerde de omgeving op jullie trip?
Dominique & Heleen: De reisbestemming alleen al zorgde voor verbaasde blikken, en dan hadden we nog niet verteld dat we met de trein zouden gaan. Kazachstan was een idee van Dominique. Zij reist graag naar plaatsen waar geen toeristen zijn, om rust te vinden en aan het hectische stadsleven te ontsnappen. Uiteindelijk vond iedereen het een gewaagd plan, maar diegenen die ook om duurzaamheid geven, hadden wel respect voor onze beslissing.
Hoe verliep de planning van de reis?
Dominique & Heleen: Dat was niet zo evident. De kortste route van Brussel naar Kazachstan loopt via Wit-Rusland en Rusland. Maar door het politieke conflict tussen die landen waren de visumvereisten erg ingewikkeld. Dat soort problemen heb je natuurlijk niet met het vliegtuig. Tegelijk leer je wel veel bij over de internationale politiek. De toeristische reiswereld is afgestemd op reizen met het vliegtuig. Om onze bestemming te bereiken, hebben we dus een langere route moeten nemen. Met de bus naar Kopenhagen, dan met de trein naar Stockholm, vervolgens met de boot naar Helsinki, en dan opnieuw met de trein naar Moskou, naar Saratov en ten slotte naar Almaty in Kazachstan. Reizen met de trein is ook duurder dan met het vliegtuig. We hebben het dubbele betaald, maar we zijn natuurlijk wel een hele week op reis geweest.
En hoe was de treinrit?
Dominique & Heleen: Met de trein door Rusland was een bijzondere ervaring. Omdat tweede klasse was volgeboekt, werd de treinrit van Helsinki naar Moskou door de Russische spoorwegen naar eerste klasse geüpgraded en die van Moskou naar Saratov naar derde klasse gedowngraded. Die tweede rit duurde vijftien uur en was geen lachertje. Iedereen zat erg dicht op elkaar, de toiletten stroomden over en veel mannen waren dronken. Als twee Europese vrouwen waren we uiteraard een apart fenomeen op die trein. Mensen op dit traject nemen de trein hoofdzakelijk om naar familie of werk te gaan, en niet als vrijetijdsbesteding. In de trein kwam wel iemand met een voedselkar rond. En in alle coupés was een kom met heet water aanwezig, om thee te maken of noedels te koken. Je verhongert dus zeker niet. Maar je mag er wel niet te veel bij stilstaan, want in Kazachstan werd de ketel water nog met steenkool verwarmd, in Rusland gebeurde dat elektrisch. Na die ellendige treinrit zaten we in Saratov. We hadden nood aan een dagje hotel om even op adem te komen. Daarna stapten we op de trein richting Almaty.
Hoe ging het er tijdens die rit aan toe?
Dominique & Heleen: Almaty is de grootste stad in het zuiden van Kazachstan. De zijderoute loopt er langs en het is dus zeker een interessante bestemming. In Almaty hadden we ook met andere reisbegeleiders van KrisKras afgesproken, om onze reis door Kazachstan samen verder te zetten. Toen we Saratov verlieten, hadden we bijna de trein gemist, althans dat dachten we. Want na een week onderweg te zijn, ben je wel je structuur en tijdsbesef helemaal kwijt. Die laatste rit naar Almaty was enigszins een symbolische overwinning, omdat we het gehaald hebben. De tocht duurde twee dagen, maar die zijn voorbijgevlogen. De trein stopte vaak, zodat we altijd gezelschap van andere mensen hadden. Sommigen wilden graag met ons praten, anderen wilden liever slapen. De trein bestond uit oude houten wagons, het personeel was heel vriendelijk. De reizigers waren voornamelijk op weg naar familie of vrienden. Op dat traject rijdt de trein niet elke dag. Mensen hebben dus weinig keuze, ze moeten opstappen wanneer de trein in hun dorp of stad stopt. We zijn met het echte Kazachse leven in contact gekomen en zijn blij dat we die ervaring mochten meemaken.
Waar hebben jullie je het meest zorgen over gemaakt tijdens de reis?
Dominique & Heleen: Eigenlijk waren we niet zo bezorgd. Overstappen was altijd wel even spannend, omdat je nooit weet of de trein zich aan de dienstregeling houdt. Het spannendste moment was toen we de grens overstaken van Europa naar Rusland en van Rusland naar Kazachstan. We hadden wel een Russisch visum aangevraagd, maar toeristen die er over land reizen is ongebruikelijk. Tijdens de grenscontroles moet je je paspoort afgeven en dan zie je het enkele uren niet terug. Dat is wel heel eng. Bij de oversteek van Rusland naar Kazachstan hebben we zelfs vijf uur gewacht. De trein stond stil en om het kwartier, midden in de nacht, kwamen Russische of Kazachse douaniers onze treincoupé binnen. Ze openden hardhandig de deur, deden het licht aan en haalden onze rugzakken overhoop. Het voelde aan als machtsvertoon. Het was heel onaangenaam, maar tegelijk is het voor veel mensen ook gewoon een realiteit. Een Europees paspoort is echt wel een luxe.
Hoe kijken jullie nu terug op de reis?
Dominique & Heleen: Wanneer je trager reist en je tijd neemt, dan zie en beleef je veel meer. Je beseft beter waarom je op reis gaat en waarom traag reizen waardevol is, ook los van het treinen. Dit was de verst doorgedreven versie van traag reizen. We zouden het sowieso opnieuw doen, daarom niet meteen naar Kazachstan. Mensen denken dat er op de trein niets te beleven valt, maar eigenlijk hebben we veel contacten met de lokale bevolking gelegd. Het is een zeer waardevolle ervaring. En tegelijk houd je toch ook rekening met de planeet.
Kan deze manier van reizen ons iets leren over de maatschappij?
Dominique & Heleen: We leven heel snel, ook als we reizen. We willen zo veel mogelijk zien op zo weinig mogelijk tijd. Ons dagelijks leven is erg druk, dus het is sowieso waardevol om daar afstand van te nemen. Wanneer je twee dagen op een trein zit en nergens heen kan, dan ga je die rust ook vanbinnen voelen, als je ze toelaat ten minste. Je moet het eigenlijk zelf meemaken om te begrijpen wat zoiets met je doet. We hopen dat we mensen ook geïnspireerd hebben, om na te denken over de manier waarop zij reizen.
Denken jullie dat dit soort reizen ooit toeristisch zal aanslaan?
Dominique & Heleen: Of treinreizen toeristisch zullen worden, is moeilijk in te schatten. Het probleem is dat je maar een beperkt aantal vakantiedagen hebt. Dit soort reizen vraagt tijd, zowel bij de voorbereiding als ter plekke. Je moet er tijd voor vrijmaken. Sommige werkgevers houden er niet van dat je meer dan twee weken vakantie neemt, zodat je er niet kan voor kiezen om traag te reizen. Zij dragen daarin dus een zekere verantwoordelijkheid. We zouden met zijn allen moeten nadenken over wat we nu eigenlijk willen. Willen we wel volledig onthaasten? Indien we daar inderdaad meer tijd voor willen, dan moeten we ook werken aan een maatschappij die ervoor openstaat.
Foto’s © Heleen Becuwe
