Een bank vooruit

10 januari 2020 / Een bank vooruit/Magazine

Leerkrachten niet-confessionele zedenleer over hun vak

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg9 nr1

Naam: Jelle Lauwers

Aantal jaren voor de klas: 5

School: GO! atheneum Campus Kompas Wetteren

Studierichtingen: ASO, TSO en BSO

Jaren: 5de, 6de en 7de leerjaar

Hoe kunnen de lessen niet-confessionele zedenleer bijdragen aan meer solidariteit of zorg voor elkaar?

Het knappe aan de humanistische levensbeschouwing is dat je zowel aan de jongste als de oudste leerling van de school heel eenvoudig kan uitleggen waar die voor staat: in het woordje ‘humanistisch’ hoor je het Engelse ‘human’, wat mens betekent. Humanisme betekent dus dat we ernaar moeten streven om alle mensen gelijkwaardig te behandelen én dat we nadenken over hoe we een gelukkig leven kunnen leiden. Een hele boterham.

Dat klinkt aanvankelijk vrij simpel. De praktijk leert ons andere dingen. Zo merkte ik in mijn eerste jaar als leerkracht niet-confessionele zedenleer (ncz) dat het geen evidentie is dat leerlingen elkaar gelijkwaardig behandelen. Laat staan dat ze elkaars eigenheid respecteren om op termijn misschien wel zorg voor elkaar te dragen. Dat is wellicht een gezonde dosis naïviteit die ervoor kan zorgen dat ons beroep zo mogelijk nog mooier wordt.

Maar goed, elke klas kent zo haar moeilijkheden en er is niet in elk vak evenveel tijd om thema’s als respect en gelijkwaardigheid te bespreken. Gelukkig echter hebben we in de lessen ncz net iets meer tijd om bij het belang van zorg en solidariteit stil te staan.

“Respect voor elkaars mening”

Een van de uitgangspunten van mijn lessen ncz is dat de ander belangrijk is. Naast de klassiekers als naar elkaar luisteren en respect voor elkaars mening opbrengen, zijn er nog andere mogelijkheden.

Een manier om extra in de verf te zetten dat de ander meetelt en van belang is, is de ‘complimentendoos’. Een oude schoenendoos met een rood A4’tje erop gekleefd met het opschrift ‘complimentendoos’. Je moet het niet moeilijker maken dan het is. Van zodra de leerlingen de doos zien, weten ze meteen hoe laat het is: ze trekken er een papiertje uit met daarop de naam van een willekeurige medeleerling en met op de achterzijde voldoende ruimte voor een onderbouwd compliment.

“Zich gewaardeerd voelen”

Ik leg graag de nadruk op het onderbouwde aspect, want iedereen wil stiekem een compliment dat meer is dan ‘is leuk’. De leerlingen moeten de moeite doen om dieper te graven dan dat. De bedoeling hiervan is om actief na te denken om in iedereen – of je nou overeenkomt met een klasgenoot of niet – ook het goede te zien. Toegegeven: bij de oudere jaren lukt dat wel eens beter dan bij de jongere. Op die manier kan een leerling zich gewaardeerd voelen door iemand met wie die niet zo’n sterke band heeft, en dan kan je als leerkracht alleen maar hopen op het domino-effect.

Tot slot is ook de rol als leerkracht ncz belangrijk. Als uithangborden van het vrijzinnig humanisme kunnen we, door te luisteren en te beamen dat elke leerling ertoe doet, een belangrijke rol spelen. Misschien dat, als leerlingen ons ‘zien’ luisteren, het hen ook wel dóét luisteren.

Die specifieke (zorg)vaardigheden die ze in de lessen ncz opsteken, nemen ze hopelijk mee naar huis en naar de grote wereld, waarin ze op hun manier voor hun peers zorgen.