Het was de hel, en die bleef duren
Column verschenen in deMens.nu Magazine jg9 nr2
Kurt Van Eeghem
Een opiniestuk van broeder René Stockman, generaal-overste van de Broeders van Liefde, bezorgde mij koude rillingen. Weerom vreest hij dat “euthanasie bij uitzichtloos psychisch lijden als een alternatieve vorm van therapie gaat gelden”. Een legitiem standpunt, maar “bij dit alles zou het belang van de menselijke verbondenheid meer moeten worden onderlijnd. In de woorden van Nietzsche: ‘Hij die een reden tot leven heeft, kan vrijwel alle omstandigheden verduren.’ Verbondenheid met anderen herstellen en iemand het gemeende gevoel geven – ook als deel van de professionele begeleiding – dat hij er ondanks een zware psychische aandoening toch nog bij hoort, kunnen wonderen verrichten.” Einde citaat.
Ik begrijp niet hoe Nietzsches opmerking naar die conclusie leidt. Ik lees toch: “Hij die een reden tot leven heeft.” Dat precies ontbreekt bij de patiënten. Zij vinden die reden niet meer, zij willen een einde aan hun lijden maken. Dankzij de wetgever kan dat als er aan een resem voorwaarden wordt voldaan. Het is geen sinecure, de patiënt zal de hardnekkig volgehouden wens pas na een lange procedure, mogelijk, kunnen opstarten. Dat zijn veel ‘alsen’, en maar goed ook.
Even verder valt de helende verklaring van Stockman over ‘verbondenheid met anderen herstellen’ mij zwaar. Ze wordt verbonden met het verrichten van ‘wonderen’, een goed gekozen beeldspraak. Het uitblijven van een ‘wonder’ – waar de patiënt zo heftig naar tracht – is net de druppel die de emmer doet overlopen.
Dat heeft weinig te maken met het ‘herstellen van verbondenheid’. Psychiatrische patiënten komen vaak uit warme gezinnen of hebben vrienden en kennissen die zich met grote liefde over hen ontfermen. Verder gaan dokters en verpleegkundigen tot het uiterste om patiënten, die uit een weinig ‘verbindend’ milieu komen, warmte en genegenheid aan te bieden. Als generaal-overste van een inrichtende macht weet Stockman dat beter dan wie ook.
Ook in het warmste milieu kan euthanasie de meest menselijke oplossing voor menselijk lijden zijn. Als alle therapieën zijn uitgeput en de patiënt geen ‘reden tot leven heeft’ waardoor ‘vrijwel alle omstandigheden niet meer te verduren zijn’.
Dat geldt niet alleen voor psychiatrische patiënten. De praktijk waarop mijnheer Stockman duidt, zorgde jarenlang voor drama’s. Ik maakte mijn vaders doodsstrijd mee als kind. Alles haalde men uit de kast om papa in leven te houden, genezen was er niet bij, papa was opgegeven. Hij ijlde van de pijn, terwijl mama in tranen snikte om hem ‘te laten gaan’. De hele familie schaarde zich rond het ziekbed in ‘grote verbondenheid’. We waren zonder verhaal, zonder hoop, zonder enig mededogen van de dokters. We gaven elkaar moed, telkens mama een nat washandje aan papa’s mond bracht en zoete woordjes fluisterde. Het was de hel. En die hel bleef duren.
Ook Stockmans opiniestuk getuigt van therapeutische hardnekkigheid, van een schurend opzoeken der limieten. Waar hij voor pleit is niet menselijk. De wetgever heeft, na consultatie van een ruim panel experts en na lange debatten, werkbare teksten geschreven. Hoe papa zijn laatste weken ‘moest’ ondergaan, kan worden voorkomen. Bij ‘psychisch’ lijden blijft Stockman ‘ad aeternam’ achterhoedegevechten leveren. Ook nu bestookt hij de wetgever met een zin als “over leven en dood wordt nu eenmaal niet beslist via meerderheden”. Het is een volgehouden beweren dat ‘zijn’ besluitrecht voorrang heeft op dat van de wetgever. Het is de emanatie van een praktijk die echt niet meer kan.
Foto bovenaan © Isabelle Pateer
Kurt Van Eeghem is presentator, acteur en schrijver. Meer lezen?
