fbpx
deMens.nu

Onzichtbare vrouwen in een wereld voor en door mannen

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg9 nr2

Vrouwen hebben 47 procent meer kans op zwaar letsel bij een auto-ongeluk. Ze lopen 50 procent meer risico op een verkeerde diagnose na een hartaanval. De gemiddelde smartphone is te groot voor de meeste vrouwen. Hoe komt dat? Omdat de wereld voor en door mannen is ontworpen, zo stelt de Britse journaliste Caroline Criado Perez in haar boek Onzichtbare vrouwen.

Joke Goovaerts

Caroline Criado Perez © Rachel Louise Brown

Met een overvloed aan casestudy’s, verhalen en onderzoek toont Caroline Criado Perez aan dat de vrouw stelselmatig wordt genegeerd of vergeten. We gebruiken data die verzameld zijn met de man als uitgangspunt en die houden geen rekening met vrouwenlichamen of het dagelijkse leven van vrouwen. De invloed kan relatief klein zijn, maar ook levensbedreigend. In films, nieuws, literatuur, wetenschap, stadsplanning, economie … overal doet die genderdatakloof zich voor. Vrouwen worden niet gemeten, niet meegerekend of niet gehoord. En daar moeten we echt geen kwade bedoelingen achter zoeken, zegt Criado Perez.

De kloof is het product van een denkwijze die al millennia bestaat en daarom een soort van niet-denken is. Mannen zijn vanzelfsprekend en vrouwen komen helemaal niet ter sprake. Wanneer we ‘mens’ zeggen, bedoelen we doorgaans ‘man’. Dat is niet nieuw. De Franse filosofe Simone de Beauvoir schreef het al in 1947: “De mensheid is mannelijk, en de man omschrijft de vrouw niet op haarzelf, maar in verhouding tot hem. (…) Hij is het subject, hij is het Absolute – zij is de Ander.” Nieuw is de context waarin vrouwen de anderen blijven. En die context is de wereld die beheerst wordt door data, big data. Aantallen, technologie, algoritmen zijn essentieel voor het verhaal van de ‘onzichtbare vrouwen’. Als we een wereld ontwerpen die voor iedereen wil werken, moeten we zo snel mogelijk die genderdatakloof dichten, stelt Criado Perez.

 

Komt een vrouw bij de dokter

In de geneeskunde is pas vrij recent aandacht gekomen voor het feit dat bijvoorbeeld een hartaanval zich op een andere manier manifesteert bij vrouwen dan bij mannen © Shutterstock.com

De lange rijen voor het vrouwentoilet, die kennen we. Die zijn het gevolg van een ontwerp dat mannen bevoordeelt. Dezelfde oppervlakte, maar mannen hebben hokjes en urinoirs. Bovendien heeft een vrouw meer tijd nodig. Dat is een voorbeeld dat ongemakkelijk, irritant of zelfs grappig kan zijn. Maar het kan ook levensbedreigend zijn als vrouwen niet vertegenwoordigd zijn in data. Zoals in de geneeskunde, waar pas vrij recent aandacht is gekomen voor het feit dat bijvoorbeeld een hartaanval zich op een andere manier manifesteert bij vrouwen dan bij mannen. Mannen voelen druk op de borst en pijn aan de arm bij een hartaanval. Vrouwen hebben dan eerder klachten als maagpijn, misselijkheid en vermoeidheid.

Verkeerde diagnoses worden gesteld omdat de medische wetenschap altijd heeft aangenomen dat er behalve de afmetingen en de voortplantingsfuncties geen fundamentele verschillen tussen het vrouwen- en het mannenlichaam bestaan. De man was de norm. Alles daarbuiten is atypisch of abnormaal. Zo worden geneesmiddelen doorgaans ook op mannelijke proefpersonen getest. Zij zouden betrouwbaarder en stabieler zijn, omdat ze geen last hebben van wisselende hormoonspiegels door menstruatie. Caroline Criado Perez haalt diverse voorbeelden aan die duidelijk maken dat de vrouw in de medische wereld vaak over het hoofd wordt gezien.

 

Zit een vrouw in de auto

Crashtestdummy’s zijn meestal gebaseerd op de gemiddelde man met een lengte van 1,77 meter en een gewicht van 76 kilogram © Shutterstock.com

De bedoeling van stemherkenningssoftware in auto’s is autorijden veiliger te maken. Als de software niet goed werkt, dan kan dat het tegenovergestelde effect hebben. Wat blijkt? De spraakherkenning werkt vaak niet bij vrouwen. Zo citeert Criado Perez in haar boek een vrouw die een Ford Focus uit 2012 had gekocht en erachter kwam dat het spraakbesturingssysteem alleen naar haar man luisterde, ook al zat hij op de passagiersstoel. Merkwaardig is ook dat wanneer vrouwen met een lagere stem spreken, de software wel werkt. Tja, waarom kan een vrouw niet doen alsof ze een man is?

Het klinkt allemaal een beetje grappig en ongemakkelijk, maar het gaat verder dan dat. Het autodesign is eigenlijk ontworpen voor mannen. Zo zijn de crashtestdummy’s meestal gebaseerd op de gemiddelde man met een lengte van 1,77 meter en een gewicht van 76 kilogram. Met die poppen wordt er onder meer getest of airbags en veiligheidsgordels goed werken. Pas in 2011 zou men in de Verenigde Staten gebruikmaken van vrouwelijke crashtestdummy’s, of eerder kleinere mannelijke poppen. Maar iedereen weet toch dat een vrouwenlichaam anders is? Vrouwen hebben borsten, hebben minder spieren in hun nek en bovenlichaam … Resultaat van dat alles is dat vrouwen bij een auto-ongeluk veel meer kans op interne bloedingen hebben. Zij hebben 47 procent meer kans op ernstige verwondingen en 17 procent meer kans om te overlijden.

 

De kloof dichten

In een heldere taal en met een overdosis aan voorbeelden pleit Caroline Criado Perez voor meer inclusiviteit. Ze geeft aan dat wanneer vrouwen bij besluitvorming of bij wetenschappelijk onderzoek en kennisverwerving worden betrokken, de kloof gedicht kan worden. Voor wie suggereert dat gender geen rol meer speelt, is het boek Onzichtbare vrouwen een aanrader.

 

Meer weten?

Caroline Criado Perez (°1984) is journaliste en woont in Londen. In 2013 begon ze met een campagne om meer vrouwen op bankbiljetten te krijgen. Dankzij haar oproep werd er in 2017 een beeltenis van Jane Austen op het Britse biljet van tien pond geplaatst. Ze richtte ook een databank met deskundige vrouwen op. In 2019 won ze met Onzichtbare vrouwen. Waarom we leven in een wereld voor en door mannen ontworpen de Royal Society Science Books Prize.

Meer informatie van Caroline Criado Perez vind je hier.