Nieuws

Over het algemeen ben ik het roerend eens met onderwijsspecialist Wouter Duyck als het over onderwijsmateries gaat (‘Het is géén goed plan om de zomervakantie voor iedereen in te korten’, Knack nr. 17, april 2020). Maar ik heb het moeilijk met het volgende zinnetje over hoe het nu verder moet bij de heropening van de scholen: ‘Daarnaast zou je ook minder prioritaire vakken, zoals lichamelijke opvoeding, levensbeschouwing en in sommige richtingen esthetica, kunnen opschorten.’ 

Jan Van Caekenberghe 

Een korte versie van deze brief werd gepubliceerd in Knack, 6 mei 2020 in de rubriek: “Het laatste woord”

Directeurs hebben het erg moeilijk nu om hun lessenroosters samen te stellen. Vakken als wiskunde en wetenschappen, soms ook talen worden als prioritair gezien. Technische vakken zijn dan weer belangrijk in het technisch en beroepsonderwijs. En ergens is dat niet meer dan normaal. 

Ikzelf geef met veel passie niet-confessionele zedenleer in ASO, TSO en BSO en vind mijn vak zonder meer een prioritair vak, zeker in coronatijden.  

Mijn leerlingen hebben het nu bijvoorbeeld met mij vanop afstand over hoe ze moeten omgaan met de apps die de controle overnemen en de privacy aantasten, over de kliklijnen die opengaan om mensen met een tweede verblijf aan te geven, over opa en oma die men in woonzorgcentra langzaam laat wegdeemsteren, over hoe men digital skills moet aanwenden om valse nieuwsfeiten te ontmaskeren. Bij mij leren ze dat ze mensen zijn in de eerste plaats en geen toekomstige werkmiertjes of projectjes in onze geglobaliseerde wereld met de focus op economische vooruitgang.  

In de lessen levensbeschouwing leren we jonge mensen weerbaar worden door ze lessen over communicatie en assertiviteit aan te bieden. We leren hen hoe ze kunnen leren te luisteren en zich in te leven. We leren hen wat de woorden triëren, social distance, negatieve bias, hoax betekenen. We leren hen moeilijke keuzes te maken omdat het leven nu éénmaal niet alleen maar rozengeur en maneschijn is en dat je daarom weleens verdrietig mag zijn. We leren hen alles in zijn perspectief te zien door hen te tonen dat ‘het zicht op de top van een berg anders is dan aan de voet’(Giovanni Picco de la Mirandola). We leren hen dat ze zo enthousiast en vol van passie mogen zijn als Greta Thunberg en absolute wetenschappelijke waarheden verkondigen, maar wij geven hen de tools om daarmee om te gaan en doen hen op zoek gaan naar argumenten om in hun toekomst stapsgewijs de richting van positieve sociale veranderingen uit te kunnen gaan. We leren hen belangrijke waarden als daar zijn rechtvaardigheid, solidariteit, samenhorigheid, respect, vrijheid, schoonheid, waardigheid, … en dat aan de hand van toonaangevende schrijvers, filosofen en illustere figuren als Beccaria, De Beauvoir, Camus, Arendt, Spinoza, Kant, Seneca, Lucretius, Mandela, Martin Luther King, enzovoort. We leren hen op een interactieve manier boeken lief te hebben omdat wijsheid dikwijls daar verscholen zit en niet altijd op het internet te vinden is. We leren hen dat kunst een meerwaarde is omdat er zoveel informatie en schoonheid in te ontdekken valt. We onderwijzen hen dat je door naar het verleden te kijken, je de energie en het vertrouwen kan vinden om de demonen van het heden te bestrijden.  We leren hen dat zeker vandaag identiteit niet speelt, ook al wil men ons anders doen geloven.  

De leerkrachten niet-confessionele zedenleer maken niet de fout te onderwijzen over hoe verschillend we wel zijn want dat gaat voorbij aan wat een morele opvoeding moet doen en is van secundair belang. Maar we hebben het wel over wat ons bindt, nl. mens zijn. En het is juist dat wat de voorwaarde is voor wederzijds respect en erkenning. We geven hen mee dat als je ‘de ander’ in de rest van de wereld, van welke afkomst of geloof dan ook, ziet als iemand die kan lijden, liefhebben en graag gezien worden, die vrij wil zijn en kansen wil krijgen, dat juist dat een warme en beslissende gewaarwording is omdat je immers innerlijk beleeft wat ons allemaal gelijk maakt zonder dat het je wordt opgelegd van buitenaf. En dat is wat telt, zeker in coronatijd maar ook in alle andere tijden!  

Maar bovenal zijn wij leerkrachten levensbeschouwing nu en altijd onvoorwaardelijk een luisterend oor, een rustplaats ver weg van de punten en de strijd om altijd maar te moeten excelleren.   

Een levensbeschouwelijk vak is nu en altijd prioritair omdat wij moralisten onze leerlingen aanzetten tot zoeken en denken, vrij en zonder te sjoemelen en bovendien op een verantwoorde wijze. Wij nemen hen niet echt op onze schouders, neen. Als het gaat om keuzes maken, vertellen wij hen die mogelijkheden te kiezen die een groot aantal andere mogelijkheden openlaten zodat ze nooit met de rug tegen de muur komen te staan. We geven aan dat ze moeten kiezen voor datgene wat de ogen opent: voor anderen, voor nieuwe ervaringen, voor uiteenlopende belevingen van vreugde. En we zeggen hen datgene te vermijden wat hen afsluit en begraaft. Wij wensen hen te allen tijde geluk toe met genot van een vol leven dat ze zonder enige twijfel moedig, deugdzaam en vol vertrouwen trachten vorm te geven. 

Dat onze lessen nu en voor altijd nodig zijn, getuigen de mails en kaartjes die ikzelf, en zeker ook mijn collega’s, op het einde van elk schooljaar krijgen en waarop staat: ‘bij u hebben we tenminste iets geleerd waarmee we iets kunnen doen’. In coronatijd kreeg ik onlangs dit mailtje van een leerling uit 4 BSO afdeling mechanica: ‘u hebt mij door uw wekelijkse bijdrage op smartschool leren inzien dat ik op automatische piloot leefde. Nu doe ik dingen die ik vroeger niet deed, nl. tijd maken voor mijn familie. Ik zit nu niet langer alleen op mijn kamer spelletjes te spelen. Wij facetimen, spelen samen spelletjes, fietsen en wandelen samen …  Ik ga proberen deze dingen verder te doen en niet in mijn oude gewoontes te hervallen. Bedankt!’ 

Tot slot nog dit: de cijfers regeren de laatste tijd de media. We zijn gezakt in de PISA-ranking. Alsof dat echt belangrijk is.  

Met welgemeende groeten 

Jan Van Caekenberghe 

Leraar niet-confessionele zedenleer KA Geraardsbergen